روش های درمان اوتیسم در کودکان
اوتیسم یکی از انواع اختلال‌های تحولی است که ادراک کودکان از جهان اطراف و نحوه یادگیری آنها از تجربه‌هایشان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در میان پیچیده‌ترین اختلال‌‌ها، اوتیسم همچنان همانند یک معما است. به همین دلیل روش های درمان اوتیسم در کودکان نیز گاهی بسیار پیچیده و متنوع است. ویژگی‌های اختلال اوتیسم شامل نقص در مهارتهای ارتباطی و اجتماعی، وجود رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری، نقص در کارکرد‌های اجرایی، ناتوانی هوشی، رفتارهای چالشی و آسیب‌های روانی است.
با این حال هنوز درمان کاملا مشخصی برای اوتیسم پیدا نشده است؛ ولی روش‌های درمانی زیادی وجود دارند که با آنها می‌توان تا حد بسیار زیادی به این کودکان کمک کرد. این روش‌های درمانی علاوه بر بهبود علائم، به کودک کمک می‌کند تا به‌طور مستقل بتواند نیازهای خود را برآورده کند و به تدریج به یک زندگی عادی برسد. اما از آنجایی که رفتارها و اختلال‌های هر کودک با دیگری بسیار متفاوت و متغیر است، باید در نظر گرفته شود که روش‌ها و رویکردهای درمانی هر کودک متناسب با توانایی‌ها و شدت اختلال او باشد و علاوه بر آن باید از چند روش درمانی و ترکیبی استفاده کرد. این درمان ممکن است ترکیبی از چند روش روانشناسی و دارویی باشد.
درمان‌هایی که حول محور کودک مبتلا قرار دارد، شامل: خود کودک مبتلا به اوتیسم، والدین او و متخصصان درمانگر است. مسلم است که در واقع کودک آن نقطه ای است که مجموعه تمام این برنامه‌ریزی‌ها حول آن سازمان می‌یابد. در ادامه به‌طور کلی انواع روش های درمان اوتیسم در کودکان را بررسی خواهیم کرد.
۱. درمان‌های رفتاری و آموزشی
از سال‌ها پیش تاکنون محققان گزارش‌های گوناگونی را از تاثیر برنامه‌های مداخلات رفتاری در درمان کودکان مبتلا به اوتیسم گزارش کرده‌اند؛ که این نتایج شامل افزایش سطح رشدی کودک، کسب کردن نمرات برتر هوشی، رشد در رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی بوده است. از جمله روش‌های مورد استفاده در حیطه عبارت‌اند از :
مداخله رفتاری فشرده اولیه
این روش EIBI ،IBI و لوواس‌تراپی نیز نامیده می‌شود. اساس همه این برنامه‌ها مبتنی بر نظریات رفتارگرایی، کاربرد اصول یادگیری، شرطی‌شدن و استفاده از روش‌های افزایش، کاهش و حذف رفتارها است.
تحلیل رفتار کاربردی
در این روش که با نام ABA نیز شناخته می‌شود، رابطه میان محیط و رفتار کودک و آنچه را کشف می‌کند که موجب ایجاد رفتار جدید، تقویت یا کاهش رفتار در کودک می‌شود. این کار از طریق مشاهده مستقیم رفتار کودک، ارزیابی و تحلیل دقیق آن انجام می‌شود. این روش به توسعه رفتار اجتماعی کودک کمک خواهد کرد.
درمان پاسخ‌محوری
این روش درمانی، یک روش برگرفته شده از ABA است. هدف این روش به جای استفاده از رفتارهای افراد، شناسایی حوزه‌های اساسی از رشد کودک مثل انگیزش و مراقبت از خود است.
درمان و آموزش کودکان اوتیستیک و ناتوانی های ارتباطی مرتبط
این روش اولین روشی بود که در آمریکا برای این کودکان استفاده شد. در این روش اعتقاد بر این است که محیط زندگی کودک باید با او تطبیق داده شود، نه این که کودک با محیط تطبیق پیدا کند. در حقیقت از تکنیک خاصی استفاده نمی‌شود، بلکه برنامه درمانی بر اساس سطح عملکرد کودک پایه‌ریزی می‌شود. این متد درمانی به کودک یک مهارت یا توانایی خاص آموزش داده نمی‌دهد. بلکه مهارت‌هایی آموزش داده می‌شود تا کودک بتواند محیط اطراف خود و رفتار اطرافیانش را بهتر درک کند. برای مثال برخی از کودکان اوتیستیک هنگام احساس درد شروع به فریاد زدن می‌کنند. در این روش کودک یاد می‌گیرد تا هنگام احساس درد، چگونه با برقراری ارتباط، آن را به محیط اطراف خود بفهماند.
فلور تایم
این روش بسیار شبیه بازی درمانی است. در این روش، ارتباط کودک با یک فرد دیگری از طریق برنامه‌های دقیق بازی بهتر و موثرتر می‌شود. این روش شامل شش مرحله است و کودک طی مراحل آن تقلید از فرد بزرگتر فرا می‌گیرد و به عبارتی نردبان شش پله‌ای را طی می‌کند. البته ممکن است کودکان در این روش با مشکلاتی روبه‌رو شوند. به عنوان مثال به علت اختلالات حسی در درک بعضی از تمرینات خواسته‌شده، مشکل پیدا کنند یا اینکه قادر به انجام بعضی از تمرینات بدنی نباشند. در این برنامه والدین و درمانگران سعی می‌کنند تا پیشرفت کودک را از طریق مسیرهایی که او دوست دارد و با جهت‌دادن به این مسیرها فراهم کنند.
این روش در کنار روش‌های دقیق دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد و از نظر احساسی و روانی به کودک کمک می‌کند تا بتواند از طریق آگاهی و تجربه مهارتهای دیگر، درک بیشتری کسب کند.
یکپارچگی حسی
در این روش درمانی که می‌تواند از طریق بازی درمانی، کاردرمانی یا گفتار درمانی انجام شود، به کودک کمک می‌شود تا از اطلاعات حسی بهتر بهره ببرد. مثلا اگر کودک در حس لامسه مشکل دارد، از او خواسته می‌شود تا اشیاء متفاوت را لمس کرده و با آنها کار کند.
مداخلات ارتباطی
این درمان به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شود. در گروه اول کودکانی قرار دارند که قادر به سخن‌گفتن نیستند یا خیلی کم صحبت می‌کنند، و با کمک گفتار درمانگر انجام می‌شود. در گروه دوم مهارتهای اجتماعی کودکان درمان می‌شود، که مشکل اساسی این بیماران است. همچنین طیف وسیعی از رویکردهای مداخله‌جویانه شامل مدل‌سازی، تقویت، مدیریت خود و آموزش مستقیم استفاده می‌شود.
داستان‌های اجتماعی
این داستان‌ها برای آموزش مهارتهای اجتماعی کودکان اوتیستیک می‌باشند و به کودکان آموزش می‌دهند که چگونه احساسات، منظور و برنامه‌های دیگران را درک کنند. این‌ها بر اساس یک موقعیت و شرایط خاص با اطلاعات فراوان تهیه شده اند. در این موارد از طریق گوش کردن، به کودک کمک می‌شود، تا بفهمد چه جواب یا عکس‌العمل مناسبی را از خودش نشان دهد. این داستان‌ها باید بر اساس نیاز کودک برای او خوانده می‌شوند. داستان‌ها به گونه‌ای هستند که نقاط ضعف کودک را تصحیح کنند. مثلا والدین باید برای کودکی که از شرایط به‌خصوصی ترس دارد، داستانی مناسب این شرایط را بگویند.
۲. مداخلات مربوط به والدین
عموما یک درمانگر اجرای اصول و روش‌های تغییر رفتار را به والدین آموزش می‌دهد، بنابراین والدین می‌توانند به‌عنوان کنترل‌کننده‌های اولیه برای کودکانشان عمل کنند. آموزش‌های والدین دارای مزایای زیادی است و به‌عنوان بخشی از درمان کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار قابل توجه است.
۳. درمان دارویی
تا کنون دارویی یافت نشده تا از بروز اوتیسم جلوگیری کند یا آن را به‌طور کامل درمان کند. ولی متخصصین و خانواده‌ها به تجربه دریافته‌اند که بعضی از داروهای استفاده‌شده در بیماری‌های دیگر، در بهبود بعضی از اختلالات اوتیسم موثر هستند. همچنین تغییر رژیم غذایی و افزودن برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز می‌تواند موثر باشد. مصرف ویتامین‌های B6 و B12 و حذف گلوتن کازئین از رژیم غذایی کودکان می‌تواند در بهبود رفتارهای کودک تاثیر مثبت داشته باشد. البته تمامی تحقیقات و بررسی‌ها این موضوع را به طور علمی و دقیق ثابت نمی‌کنند. هدف اصلی از مصرف دارو در این کودکان، کاهش شدت بسیاری از علائم اصلی، جهت استفاده بهتر و بیشتر کودک از جلسات درمانی است.
این مطلب را هم بخوانید: اصول مراقبت و نگهداری از کودکان اوتیسم
سخن پایانی
اوتیسم را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین اختلال‌هایی دانست که تا به امروز کشف شده‌اند. این اختلال یک طیف وسیع از علائم را شامل می‌شود. از طرفی روش‌های متعددی برای بهبود نشانه‌ها و کاهش علائم شدید ابداع شده‌اند. در این مطلب سعی کردیم مهم‌ترین روش های درمان اوتیسم در کودکان را معرفی کنیم. فراموش نکنید که این روش‌ها همگی باید زیر نظر روانشناس و روان‌پزشک متخصص انجام شوند. شما چه تجربه‌ای از درمان فرزند اوتیستیک خود دارید؟ تجربه‌ها و سوالات خود را با ما در میان بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید