نوروفیدبک چیست؟
یکی از جدیدترین و به‌روزترین روش‌های درمانی در زمینه‌های متخلف، نوروفیدبک است. در این روش درمانی، با آموزش دادن مغز به واسطه خود مغز، درمان انجام می‌پذیرد. به این روش درمان، نوروفیدبک یا بازخورد عصبی می‌گویند. دستگاه نوروفیدبک جز پیشرفته‌ترین دستگاه‌های درمانی است که در این روش اگر مغز انسان یاد بگیرد تا خودش را بدون نیاز به دارو درمان کند، هرگز آن را فراموش نخواهد کرد.
نوروفیدبک آموزش مستقیم مغز توسط خود مغز، به منظور دریافت فیدبک بهتر و در نتیجه عملکرد بهتر است. در این روش درمانی، عملکرد مغز لحظه به لحظه مورد مشاهده قرار می‌گیرد و اطلاعات به دست آمده در اختیار مراجع یا بیمار قرار داده می‌شود تا بداند که آیا عملکرد مغز او فیدبک بهتری را داشته است یا خیر؟ در این فرآیند به منظور کسب نتایج بهتر، به مغز پاداش داده می‌شود. این پروسه، یک فرآیند مرحله به مرحله است که بر تمامی‌عملکردهای مغز تاثیرگذار است، که این اثرگذاری قابل اندازه‌گیری و قابل ثبت می‌باشد.
فرآیند درمانی با نوروفیدبک چگونه انجام می‌پذیرد؟
زمانی که افراد از فرآیندهایی که در مغزشان رخ می‌دهد آگاه می‌شوند، می‌توانند آنها را درک کنند. همچنین توانایی این را دارند تا این فرآیندها را کنترل و مشکلات و اختلالات خود را درمان کنند. نوروفیدبک نیز دقیقا همین کار را انجام می‌دهد.
این دستگاه فعالیت‌های مغز را در هر لحظه ثبت می‌کند تا فعالیت‌های مغز الگوی مناسبی پیدا کنند. امواج مغزی تمامی‌احساس‌ها و عملکردهای ما را در برمی‌گیرند. به عنوان مثال تمامی عادت‌ها، اخلاق، استرس و… همگی از طریق امواج مغزی قابل شناسایی هستند.
در فرآیند درمان با نوروفیدبک سنسورهای ریزی از طریق چسب مخصوص بر روی پوست سر مراجع قرار می‌گیرند. کارکرد این سنسورها به این شکل است که فعالیت‌های الکتریکی مغز را ثبت و به شکل امواج مغزی بعد از تجزیه و تحلیل به صورت تصویر بر روی مانیتور به وی نشان می‌دهد، تا شخص از کیفیت عملکرد مغز خود آگاهی یابد.
نکته ای که باید مدنظر قرار داد این است که چطور مغز به هنگام دریافت پاداش عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد؟ در واقع شخص به هنگام مشاهده مانیتور و دیدن عملکرد مثبت یا منفی خود، متوجه فیدبدک دریافتی خود می‌شود.
چه زمانی از روش درمانی نوروفیدبک استفاده می‌شود؟
روش درمانی نوروفیدبک در کودکان دارای بیماری اوتیسم، کودکان بیش‌فعال، کودکانی که دچار مشکلات یادگیری هستند و کودکان و بزرگسالانی که دچار انواع اختلال اضطرابی از جمله اختلال اضطراب فراگیر، وسواس، افسردگی و… هستند، شب ادراری، ناخن جویدن و انواع تیک‌های اضطرابی به عنوان روش جایگزین دارودرمانی، به کار برده می‌شود.
آیا نوروفیدبک فرآیند درمانی را تسریع می‌بخشد؟
نوروفیدبک یک درمان غیرتهاجمی برای آموزش فعالیت‌های مغز توسط الکترودها است. پژوهشگران در طی تحقیقات خود، به دنبال این موضوع بوده‌اند که آیا کاربرد روش درمانی نوروفیدبک مزایای بیشتری با خود به همراه دارد یا بیشتر افراد تحت درمان و تیم درمانی را متحمل ضرر می‌نماید؟ پژوهش‌های انجام یافته نشان داده‌اند که نوروفیدبک در بین عده‌ای از درمانگران به دلیل اینکه در این روش از هیچ نوع دارویی استفاده نمی‌شود، محبوبیت یافته است و تاثیرات مثبت آن را مشاهده کرده‌اند. فرآیند درمان اختلالات در این روش به این گونه است که کودک یا بزرگسال به طور کاملا آگاهانه و ارادی فرا می‌گیرد که چطور بدون استفاده از هیچ‌گونه داروی شیمیایی، اختلالات مغزی خود را درمان کند و به آن غلبه کند تا به نتیجه موردنظر برسد.
کاربردهای نوروفیدبک در چیست؟
نوروفیدبک کاربردهای بسیار زیادی در درمان بیماری‌های گوناگون دارد. برای مثال چند کاربرد نوروفیدبک را در ادامه بررسی می‌کنیم:
درمان بیش‌فعالی و نقص توجه
یکی از روش‌های موثر در درمان بسیاری از اختلالات از جمله ADHD، درمان با دستگاه نوروفیدبک است. بیش‌فعالی یکی از اختلالات در کودکان است که نشانه‌های رایج آن عبارتند از: عدم تمرکز و بی‌توجهی به امور، فعالیت‌های بیش از حد و عملکردهای ناگهانی.
در تحقیقات جامعی در رابطه با اختلال ADHD در کودکان و نوجوانان ذکر شده است که حدود 85 درصد آن‌هایی که به این اختلال دچار هستند، از طریق نوروفیدبک درمان شده‌اند. در واقع در این روش درمانی، آنها یاد می‌گیرند تا مغز خود را کنترل کنند. به وسیله این روش، می‌توان به سمت قطع دارو در کودکان بیش‌فعال پیش رفت.
درمان اختلالات یادگیری
اختلال یادگیری اختلالی دائمی‌است، ولی با تشخیص و درمان به موقع می‌توان مهارت‌های کودک را به اندازه‌ای مناسب گسترش داد، طوری که بتواند مانند بقیه افراد، زندگی طبیعی داشته باشد. در اختلال ناتوانی یادگیری بعضی از نواحی مغز به صورت هماهنگ با هم کار نمی‌کنند و این باعث می‌شود که بچه‌ها در بعضی از فعالیت‌های شناختی خود دچار مشکل شوند.
درمان اختلالات یادگیری با نوروفیدبک یکی از جدیدترین و کاربردی‌ترین روش‌ها درمان انواع اختلالات، از جمله درمان و بهبود کودکان مبتلا به اختلال یادگیری است. در درمان اختلال یادگیری، روش نوروفیدبک تحول بزرگی به وجود آورده است. طوری که در درمان این اختلال با نوروفیدبک این روش در صورتی که با دوره‌های افزایش مهارت‌های مغزی و ذهنی همراه شود، کافی بوده و به استفاده از هیچ‌گونه دارویی در کنار آن نیاز نیست. تاثیر روش نوروفیدبک در درمان کودکان و افراد مبتلا به اختلال یادگیری در بسیاری از پژوهش‌ها اثبات شده است.
درمان اضطراب
اضطراب، پاسخی است که در برابر محرک‌های محیطی به وجود می‌آید. در بعضی مواقع، مغز شما می‌تواند بیش از حد تحریک شود و شما ممکن است احساسات مزمن خاصی از جمله اضطراب را تجربه کنید که می‌توانند روش عادی زندگی‌تان را تغییر دهند. اضطراب و استرس منجر به آسیب و فرسوده شدن ذهن و یا حتی در برخی از افراد فرسودگی در جسم می‌شود.
نوروفیدبک راهی برای درمان اضطراب است. در واقع در درمان اضطراب با نوروفیدبک، می‌توان عدم تعادل ایجاد شده در مغز کمک کرد. نوروفیدبک به شما کمک می‌کند تا واکنش‌هایتان به اضطراب را تغییر دهید. به یاد داشته باشید میزان مزمن بودن بیماری و ویژگی‌های هر فرد در نتیجه‌بخشی این روش تاثیرگذار است.
درمان افسردگی
در بسیاری از افراد که درمان‌های دیگر جهت بهبود افسردگی در رابطه با آنها تاثیرگذار نبوده است، از روش نوروفیدبک استفاده می‌شود و خود فرد پس از مدتی متوجه نتیجه اثربخش این روش درمانی خواهد شد.
سردرد‌های شدید و میگرن
روش نوروفیدبک می‌تواند میزان حمله‌های میگرن و سردرد را تا حد بسیار زیادی کم کند، یا حتی به صورت کامل آن‌هارا از بین ببرد.
آسیب مغزی
به وسیله این روش می‌توان مشکلاتی مانند سرگیجه، حواس‌پرتی و حتی سکته مغزی را بهبود بخشید. همچنین نوروفیدبک در بهبود حافظه، تغییرات خلقی و بینایی نیز تاثیرگذار است.
موارد دیگر
نوروفیدبک همچنین در مواردی همچون اختلال در خواب، شب ادراری، درمان لکنت زبان، صرع و اعتیاد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و نتیجه فوق العاده‌ای از خود به جای می‌گذارد. نکته آخر اینکه نوروفیدبک در رمینه درمان انواع تیک‌های اضطرابی از جمله ناخن جویدن نیز کاربرد بسیار بالایی دارد.
آیا نوروفیدبک عوارض دارد؟
خیر. این روش درمانی تا کنون عارضه جانبی خاصی برای بیماران نداشته است. الکترود‌هایی که روی سر قرار می‌گیرند غیرتهاجمی هستند. همچنین در این روش از داروهای شیمایی نیز استفاده نمی‌شود، در نتیجه عارضه خاصی به دنبال ندارد. البته در مواردی که مشکل بسیار حاد است، ممکن است از دارو کمک گرفته شود که باز هم عارضه‌ای به همراه ندارد.
به یاد داشته باشید درصورتی که نوروفیدبک توسط درمانگری انجام گیرد که فاقد تجربه کافی می‌باشد، ممکن است عوارضی همچون بی‌قراری و خواب‌آلودگی به همره داشته باشد و اثرگذاری آن به صفر برسد، پس در انتخاب متخصص نوروفیدبک خود دقت بالایی به خرج دهید.
اثربخشی این شیوه درمانی به دو عامل بسیار مهم بستگی دارد که یکی از آنها تبحر و تجربه متخصصی است که درمان شما را برعهده دارد و دیگری استفاده از دستگاه‌های به روز می‌باشد.
مزایای استفاده از نوروفیدبک چیست؟
- این روش درمانی، روشی کاملا ایمن و بدون عوارض جانبی است.
- نتیجه درمان با نوروفیدبک، از لحاظ زمانی ماندگاری بالایی دارد.
- این روش تهاجمی نیست و بدون درد و خونریزی انجام می‌شود.
- نتیجه درمان سریع و بلافاصله در فرد قابل مشاهده است.
- این روش برای کودکان قابل تحمل است و مشکلی با آن ندارند.
- این روش بدون نیاز به مصرف داروهای شیمیایی انجام می‌شود.
برای درمان با نوروفیدبک به چند جلسه نیاز است؟
تعداد جلسات درمان با نوروفیدبک به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد، اما به صورت کلی تعداد جلسات درمان از 20 تا 80 جلسه متغیر است.
زمان تقریبی انجام هر جلسه درمانی نیز بین 30 تا 45 دقیقه است. در صورتی که جلسات درمانی به صورت مستمر انجام پذیرد، روند درمان و بهبود شما با سرعت بالاتری اتفاق میافتد و شما سریع‌تر شاهد تغییرات خواهید بود. اثر این روش عموما بعد از 10 جلسه به وضوح دیده می‌شود.
مراحل انجام نوروفیدبک چگونه است؟
در ابتدا می‌بایست فرد روی صندلی راحتی بنشیند.
درمانگر، الکترودها را در ناحیه‌های مشخص و خاصی بر روی سر فرد قرار می‌دهد. این سنسورها فعالیت‌های الکتریکی مغز را ثبت می‌کنند و سپس این امواج به صورت نمودارهای رنگی نشان داده می‌شود.
در این مرحله بیمار باید سعی کند بدون استفاده از دست، بازی یا فیلمی‌که در حال پخش شدن می‌باشد را تنها به وسیله امواج مغزی خود هدایت کند. در این مرحله بیمار باید با تلاش، پیشرفت، توقف و کسب کردن یا از دست دادن امتیاز و درکل به واسطه تغییراتی که به وجود می‌آید، شرایط مطلوب ذهنی خود را بیابد.
در نهایت بیمار با هدایت مطلوب بازی یا فیلم، می‌تواند امواج مغزی خود را به صورت واقعی اصلاح کند.
درمان با نوروفیدبک برای چه سنی مناسب است؟
بهترین زمانی که برای استفاده از درمان نوروفیدبک برای کودکان بیش‌فعال، دارای اختلالات یادگیری، مضطرب و… پیشنهاد می‌شود، دوران دبستان است. اما به صورت کلی این درمان از سن 6 سالگی به بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آیا درمان با نوروفیدبک یک درمان قطعی است؟
قطعی بودن این درمان را نمی‌توان به صورت دقیق مشخص کرد زیرا این درمان نیز مانند همه‌ی درمان‌ها به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. اما می‌توان اذعان داشت که نوروفیدبک جز روش‌های درمانی است که مدت زمان طولانی پایدار است.
قطعی بودن این روش درمانی به موارد زیر بستگی دارد:
در صورت رعایت کردن نکات مربوط به درمان، میزان انگیزه و پیگیری مستمر فرد، نوع و شدت بیماری و همچنین میزان مهارت درمانگر می‌توان قطعی بودن این روش را مشخص کرد. معمولا به افراد توصیه می‌شود با توجه به اینکه نوروفیدبک یک نوع درمان تکمیلی است، حتما این روش درمانی را در کودکان با بازی درمانی و مهارت افزایی و در بزرگسالان با مشاوره و رواندرمانی همراه کنند.
ضمنا می‌بایست در جلسه اول تا پانزدهم درصدی تغییر در علائم خود یا فرزندتان مشاهده کنید و در صورتی که این اتفاق نیفتاد و شما حتی کوچکترین تغییری مشاهده نکردید، یعنی شما جزو افرادی هستید که این روش درمانی برای شما کاربردی نخواهد داشت و می‌باید درمان جایگزینی برای شما انجام شود.