معنی نقاشی کودکان؛ آشنایی با نکات مهم در روانشناسی نقاشی کودک

کودکان مملو از احساسات هستند، اما هنوز مهارت‌های زبانی لازم برای ابراز آن‌ها را یاد نگرفته‌اند. نقاشی یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که کودکان می‌توانند در آن احساسات خود را به تصویر بکشند. شاید فکر کنید خط‌خطی‌ها از نظر شما معنی خاصی ندارند، اما باید بگوییم که نقاشی‌های کودک ارزش زیادی دارد، زیرا یک روانشناس کودک با مشاهده آن می‌تواند ترس‌ها، رویاها و شادی‌های فرزندتان را کشف کند. تجزیه‌وتحلیل و یافتن معنی نقاشی کودکان به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از احساسات آن‌ها داشته باشید و لایه عمیق‌تری از تفکر آن‌ها را بشناسید.

چرا درک معنی نقاشی کودکان مهم است؟

به‌طور کلی نقاشی به معنی کار کردن با ابزاری مثل مداد رنگی، ماژیک یا خودکار برای کشیدن طرح روی کاغذ است. کودک در سال‌های اولیه زندگی خود نقاشی‌های بسیار ساده‌ای می‌کشد که ممکن است در نگاه اول معنی خاصی نداشته باشند. 

درک نقاشی کودک و معنای آن به این کمک می‌کند که شما بتوانید تا حد زیادی درباره نحوه تفکر کودک و نگاه او به دنیا اطلاعات بیشتری به دست آورید. نقاشی کودکان نشان‌دهنده نوع عملکرد کودک در دنیای واقعی، احساسات و افکار او است. به همین دلیل یافتن معنی نقاشی کودک اهمیت زیادی دارد و به شما کمک می‌کند تا فرزند خود را بهتر بشناسید. شما می‌توانید برای اطمینان و کسب اطلاعات بیشتر از فرزند خود، از یک روانشناس کودک خوب هم کمک بگیرید.

مراحل تکامل نقاشی کودکان

خط خطی کردن

این مرحله که مخصوص کودکان ۲ تا ۴ سال است، با فقدان واقع‌گرایی همراه است. کودکان در این مرحله بیشتر روی صفحه خط‌ها و علامت‌هایی می‌گذارند که ممکن است برخی اوقات شبیه اشیای واقعی مثل ماشین یا خانه به نظر برسند.

پیش شماتیک

در این مرحله کودکان ۴ تا ۷ سال سعی می‌کنند تا چیزهایی را که با چشمان خود می‌بینند روی کاغذ بیاورند. آن‌ها می‌خواهند چهره‌های مختلف، مجسمه‌ها، ماشین‌ها، درختان و خانه‌ها را نقاشی کنند. نقاشی بچه‌ها در این مرحله هم فاقد جزئیات واقعی است، اما گاهی کودک جزئیاتی مانند گل جلوی خانه یا لباس‌ها را به نقاشی خود اضافه می‌کند.

شماتیک

در این مرحله که به نقاشی‌های کودکان ۷ تا ۹ سال اشاره دارد، شواهدی از منطق مشاهده می‌شود. ممکن است دریا و رودخانه دارای ماهی کشیده شود یا جزئیاتی در آسمان نقاشی شود. برخی از کودکان در این مرحله نمادها یا کلمه‌هایی را اضافه می‌کنند تا بتوانند پیام‌های بیشتری را منتقل کنند. به‌طور کلی نقاشی‌های شماتیک عمق و واقع‌گرایی بیشتری دارند.

مرحله واقع‌گرایانه

در این مرحله که به نقاشی کودک بالای ۹ سال اشاره می‌کند، جزئیات بیشتری در ترسیم افراد و اشیا مشاهده می‌شود. کودک می‌تواند پرسپکتیو (عمق و فاصله) را ترسیم کند. در این مرحله شکل‌ها و سایه‌ها فرم بیشتری دارند و به‌طور دقیق‌تری از رنگ‌ها استفاده می‌کنند. نقاشی بچه‌ها در این مرحله پیچیده‌تر می‌شود.

معنی نقاشی کودکان چیست؟

نقاشی کودک را می‌توان از جنبه‌های مختلفی بررسی کرد که هرکدام از آن‌ها از زاویه خاصی احساسات و ذهن کودک را بیان می‌کند. 

رنگ ها در نقاشی کودکان

رنگ‌ها یکی از ویژگی‌های اصلی نقاشی کودک است که می‌تواند اطلاعات مختلفی را درباره او ارائه دهد. درباره رنگ‌های نقاشی بچه‌ها باید دو سوال اصلی را در نظر بگیرید:

چرا کودک همیشه از یک رنگ خاص استفاده می‌کند؟ 

باید توجه کنید که معنای هر رنگ متنوع است. استفاده بیش‌ازحد از یک رنگ خاص معمولا نشان‌دهنده ویژگی‌های احساسی منفی آن رنگ است و در مقابل، استفاده متعادل از یک رنگ خاص ویژگی‌های عاطفی مثبت را نشان می‌دهد.

کودک معمولا از چه رنگ‌هایی استفاده می‌کند؟

 یکی از مقوله‌های مهم در روانشناسی کودک، روانشناسی رنگ‌ها در معنی نقاشی کودکان است. رنگ‌ها در نقاشی کودک می‌تواند درباره وضعیت ذهنی، عواطف و احساسات کودک اطلاعات مفیدی ارائه دهد. استفاده از رنگ‌های متنوع معمولا نشانه خوبی است، در حالی که استفاده بیشتر از یک رنگ خاص نیاز به بررسی بیشتر دارد.

به‌طور کلی رنگ‌های روشن نشان‌دهنده آرامش ذهنی و درونی کودک هستند و نشان می‌دهد که بچه‌ها احساسات خود را به‌خوبی درک می‌کنند. از سوی دیگر، رنگ‌های تیره و نقاشی‌های متلاطم یا تغییر رنگ برخی از چیزها نشان‌دهنده درگیری‌ها یا ناراحتی های درونی است. 

ما در مقاله روانشناسی رنگ ها در نقاشی کودکان، معنی هرکدام از رنگ‌ها را شرح داده‌ایم که می‌توانید نگاهی به آن بیندازید. 

موضوع نقاشی کودکان

موضوع نقاشی کودک نیز مانند رنگ‌ها می‌تواند نکات مهمی را در روانشناسی کودک به ما ارائه دهد. کودکان خلاقیت زیادی دارند و می‌توانند موضوعات مختلفی را نقاشی کنند، با این حال برخی از موارد بسیار بیشتر تکرار می‌شوند. 

تصویر پرتره انسان

یکی از مهم‌ترین چیزهایی که کودکان در نقاشی خود ترسیم می‌کنند، تصویر انسان یا آدمک‌هایی است که معمولا در نقاشی کودک در سنین مختلف مشاهده می‌شود. برخی از روانشناسان عقیده دارند که ترسیم این فیگورها می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد.

• گوش ها: نبود گوش نشان‌دهنده این است که کودک تمایلی به شنیدن و گوش‌دادن به دیگران ندارد.
• دهان: اگر کودک برای پرتره‌های خود دهان نکشد، می‌تواند به این معنی باشد که چیزی وجود دارد که کودک نمی‌خواهد آن را بیان کند.
• دست‌ها: اگر دست‌ها بزرگ ترسیم شوند، نشان می‌دهد که کودک تمایل دارد تا به سمت دیگران برود و با آن‌ها ارتباط برقرار کند.
• پاها: اگر کودک آدمک‌هایی بدون پا بکشد، معمولا به معنی آن است که هنوز نابالغ بوده و به‌طور کامل به والدین وابسته است. همچنین نشان می‌دهد که هنوز شخصیتی متمایز و جداگانه از مادر را ایجاد نکرده است.
• حالت چهره غمگین یا گریان هم می‌تواند نشان‌دهنده تعارضات درونی کودک باشد که حل نشده‌اند.

خانواده

یکی از رایج‌ترین نقاشی‌های کودک تصاویر خانواده است. بنابراین نحوه کشیدن آن می‌تواند اطلاعات مهمی درباره احساسات و افکار کودک ارائه دهد.

• اگر یکی از اعضای خانواده در نقاشی غایب است، ممکن است به درگیری‌هایی بین او و کودک اشاره داشته باشد. 
• اگر کودک خود را از خانواده جدا نقاشی می‌کند، می‌تواند به معنی این باشد که محیط زندگی او آشفته است.
• وقتی که بچه‌ها خود را نزدیک یکی از اعضای خانواده می‌کشند، معنی نقاشی کودکان این است که با آن فرد احساس راحتی و نزدیک‌بودن بیشتری دارند.
• اگر کودک فردی را بزرگ‌تر از سایر اعضا نقاشی کند، نشان می‌دهد که از نظر کودک او رهبر خانواده است. 
• اگر در نقاشی کودک خانواده مشغول انجام کاری هستند، نشان می‌دهد که روحیه کار تیمی در خانه وجود دارد.
• اگر کودک چهره بزرگسالان و سایر اعضای خانواده عصبانی ترسیم کند، احتمالا آسیب عاطفی را تجربه کرده است که قطعا باید بررسی شود.

خانه در نقاشی کودک

خانه یکی از مهم‌ترین و اولین چیزهایی است که کودک آن را ترسیم می‌کند. توافق کلی در بین بسیاری از روانشناسان کودک این است که خانه می‌تواند نمایانگر این باشد که کودک زندگی خانوادگی خود را چگونه می‌بیند.

یکی از موارد مهم در معنی نقاشی کودکان وجود پنجره در خانه است که باید به آن توجه شود. خانه‌ای با تعداد زیاد پنجره می‌تواند بیانگر پیامی پنهان از کودک باشد که آرزو می‌کند دیگران بتوانند اتفاقات درون خانه را ببینند. از سوی دیگر فقدان پنجره ممکن است به مشکلاتی در برقراری ارتباط با دیگران اشاره داشته باشد.

در خانه نیز یکی دیگر از جزئیات مهم است که می‌تواند معانی مختلفی ارائه دهد. به‌طور معمول وجود در به معنی دروازه ورود به دنیای درونی کودک است. بنابراین روش‌های مختلف کشیدن در می‌تواند میزان دسترسی عاطفی کودک یا راحتی او در زمینه گفت‌وگوی عاطفی با دیگران را نشان دهد. اگر کودک زمان زیادی را برای ترسیم بخش خاصی از خانه سپری می‌کند، به این معنی است که توجه عاطفی خاصی به آن زمینه دارد. به‌طور کلی هرچه کودک خانه را با جزئیات بیشتری رسم کند، احتمالا خانه‌ای آرام‌تر و شادتر دارد. برای مثال کشیدن یک دودکش، جاده یا گل احساس آرامش بیشتری را نشان می‌دهد.

درخت

وجود درخت نیز یکی از عناصر رایج در نقاشی کودکان است که بسیاری از روانشناسان از آن برای ارزیابی ذهنی کودک استفاده می‌کنند. برخی از محققان عقیده دارند که درخت پیوند با خود کودک را نشان می‌دهد. اگر تنه متناسب باشد و شاخه‌های آن بزرگ ترسیم شوند، برون‌گرایی را نشان می‌دهد، در حالی که شاخه‌های خیلی کوچک ممکن است روحی ترسیده را نشان دهند.

ریشه‌ها معمولا نشان‌دهنده پایه خانواده هستند و وجود برگ و میوه در نقاشی کودک نشان‌دهنده خیال‌پردازی او است.

خورشید

در تفسیر و معنی نقاشی کودکان خورشید نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. معمولا خورشید یک عنصر مثبت است، به‌خصوص اگر چهره‌ای شاد داشته باشد و در وسط کاغذ قرار بگیرد. رسم خورشید کوچک در گوشه کاغذ ممکن است نشانه‌‌ای از اضطراب باشد. همچنین اگر آسمان به‌شدت ابری باشد و خورشید پشت آن پنهان باشد، می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی یا احساس ناامیدی باشد. به‌طور کلی وجود ابرها و باران در نقاشی می‌تواند نشانه‌ای از نگرانی و اضطراب در کودک داشته باشد، به‌خصوص اگر او خود را در کنار یا زیر ابرها نقاشی کند.

این مطلب را هم از دست ندهید: نشانه های نیاز کودک به روانشناس

سخن پایانی

بسیاری از کودکان از سنین پایین شروع به کشیدن نقاشی می‌کنند که ممکن است در ابتدا معنی و جزئیات زیادی نداشته باشند. اما باید بدانید که درک معنی نقاشی کودکان می‌تواند نقش مهمی در فهم بهتر احساسات کودک داشته باشد. در این مطلب سعی کردیم به‌طور جزئی‌تر درباره معنی نقاشی کودکان صحبت کنیم. یادتان باشد که اگر فکر می‌کنید فرزندتان به‌طور مکرر از عناصر خاص یا رنگ‌های خاصی استفاده می‌کند، با یک روانشناس کودک مشورت کنید.

سوالات متداول

چه موقع نقاشی‌های کودک را بررسی کنیم؟

نقاشی‌های کودکان همیشه معنی خاصی ندارند، اما وقتی که به نقاشی فرزند خود نگاه می‌کنید، به احساس و برداشت اولیه خود توجه داشته باشید. آیا نقاشی کودک شما را شاد می‌کند یا با دیدن آن غمگین می‌شوید؟ آیا حس آشفتگی دارید؟ به‌طور کلی اگر نقاشی کودک همیشه شامل تصاویر خشونت‌آمیز است، یا کودک از رنگ‌های تیره بسیار استفاده می‌کند، بهتر است معنی نقاشی‌های او را درک کنید. همچنین اگر کودک چیزی یا کسی را بزرگتر از خودش ترسیم می‌کند، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید و اطلاعات بیشتری از تفکرات و احساسات او به دست آورید.