اثرات اعتیاد به کافئین در نوجوانان و راه‌های بهبود آن
از قهوه و چای گرفته تا نوشیدنی‌های انرژی‌زا، کافئین به‌راحتی در دسترس همه افراد است. درصد زیادی از نوجوانان قبل از انجام یک کار سنگین مانند ورزش و مسابقه، مطالعات شب امتحان یا انجام تمرین‌ها و تکالیف به سراغ نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌روند. با اینکه کافئین میتواند انرژی‌بخش باشد و در بسیاری از موارد به تمرکز و سرحال بودن نوجوانان کمک کند، اما باید اشاره کنیم که مصرف بیش از حد آن میتواند برای سلامتی نوجوانان مضر باشد. در این مطلب می‌خواهیم درباره اثرات وابستگی و اعتیاد به کافئین در نوجوانان صحبت کنیم و تاثیر مصرف کافئین را روی سلامتی آن‌ها ارائه دهیم. برای آشنایی با راه های کنترل مصرف کافئین در نوجوانان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
کافئین چیست؟
به زبان ساده کافئین نوعی ماده محرک است که سیستم عصبی فرد را تحریک می‌کند و فرد با مصرف آن و افزایش دوز آن در بدن هوشیارتر می‌شود. کافئین در مواد غذایی طبیعی مانند دانه‌های قهوه، کاکائو، برگ چای و گیاهان دیگر وجود دارد. همچنین امروزه به شکل دست‌ساز و صنعتی هم به برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها اضافه می‌شود. بسیاری از مردم با مصرف کافئین می‌بینند که انرژی آن‌ها به طور موقت افزایش پیدا می‌کند. محققان تخمین می‌زنند که حدود ۸۰ درصد مردم در سراسر جهان هرروز از محصولات کافئین‌دار استفاده می‌کنند که درصد زیادی از آن را نوجوانان تشکیل میدهند. آن‌ها کافئین مورد نیاز خود را از قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا کسب می‌کنند که مصرف بیشازحد آن میتواند برای سلامتی مضر باشد.
آشنایی با اثرات کافئین روی بدن نوجوانان
به گفته روانشناس کودک و نوجوان، مصرف کافئین در دزهای پایین میتواند تاثیرات زیر را روی بدن نوجوانان داشته باشد:
- تقویت خلق‌وخوی افراد
- افزایش هوشیاری
- کمک به پردازش سریع اطلاعات
- افزایش آگاهی از محیط
- کمک به تمرکز بهتر
- افزایش سرعت واکنش
علائم و عوارض جانبی کافئین
در کنار ویژگی‌های خوبی که مصرف کافئین در دز مناسب به ارمغان می‌آورد، مصرف این ماده میتواند عوارض جانبی ناخواسته‌ای هم داشته باشد. همچنین باید در نظر داشته باشید که بدن برخی از افراد بیشتر از دیگران به کافئین حساس است و حتی مقادیر کم کافئین نیز میتواند روی بدن آن‌ها تاثیرات منفی داشته باشد. باید بدانید که اثرات کافئین میتواند در عرض چند دقیقه بعد از مصرف آن خود را نشان دهد. همچنین کافئین میتواند حدود ۵ تا ۶ ساعت در خود بماند.
برخی از عوارض جانبی که مطالعات آن را نشان داده عبارت‌اند از:
- بی‌خوابی
- بیقراری
- عصبی شدن
- برافروخته شدن صورت
- تکرر ادرار
- ناراحتی و سوزش معده
- انقباض عضلات
- پرحرفی
- افزایش افکار پر سروصدا
- ریتم نامنظم قلب
- تحریکات روانی حرکتی مانند ضربه زدن با انگشتان روی میز، تکان دادن پا و قدم زدن بسیار
پیامدهای سلامتی اعتیاد به کافئین در نوجوانان
نوجوانی یکی از مهم‌ترین مراحل رشد انسان است که در این مرحله رشد و تکامل مغز نیز اتفاق می‌افتد. بلوغ و رشد مغز تا بعد از بیست‌سالگی هم ادامه پیدا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف کافئین از سنین پایین میتواند رشد مغز را متوقف یا کند کند. در واقع کافئین زیاد میتواند از شکل‌گیری اتصالات عصبی مغز جلوگیری کند. از طرفی مصرف کافئین باعث می‌شود که مدارهای لذت در سیستم پاداش مغز ایجاد شود که این اتفاق باعث ترشح دوپامین یا هورمون شادی می‌شود. این فرایند شبیه به همان فرایندی است که منجر به اعتیاد به مواد مخدر می‌شود. محققان بر این باور هستند که تاثیر کافئین بر سیستم پاداش مغز ممکن است بر علاقه و ترجیحات غذا و نوشیدنی نوجوانان تاثیرگذار باشد.
- بی‌خوابی: کافئین تاثیر زیادی روی کیفیت خواب نوجوانان می‌گذارد و شانس چرخه خواب کامل و باکیفیت را کاهش می‌دهد.
- استخوان‌ها: مصرف کافئین به میزان زیاد میتواند باعث از دست دادن کلسیم بدن شود. مصرف بیش از حد آن به مرور زمان میتواند روی کیفیت استخوان‌ها اثرگذار باشد. همچنین جایگزین شدن نوشیدنی‌های دارای کافئین به جای لبنیات سالم میتواند خطر پوکی استخوان را هم افزایش دهد.
- مشکلات قلبی: مصرف زیاد کافئین میتواند مشکلات زمینه‌ای قلبی را بدتر کند و همچنین با برخی از داروها و مکمل‌ها تداخل داشته باشد.
بهتر است درباره اعتیاد در نوجوانان نیز بیشتر بدانید.
راه های کاهش اعتیاد به کافئین در نوجوانان
فراموش نکنید که نوجوانی سن مستقل‌شدن است، بنابراین شما نمی‌توانید همه ابعاد زندگی فرزند خود را کنترل کنید. همچنین نمی‌توانید انتخاب او را برای خوردن و نوشیدن در هر لحظه کنترل کنید. به‌جای تلاش برای کنترل‌کردن نوجوان خود، بهتر است عادت‌های غذایی سالم را از سنین پایین‌تر به آن‌ها بیاموزید. سعی کنید مصرف کافئین را در خانه محدود کرده و تغذیه سالم را در خانه ترویج کنید. در ادامه اقدامات موثر برای کاهش اعتیاد به کافئین در نوجوانان آورده شده است:
هوشمندانه خرید کنید
یخچال را با نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا پر نکنید. مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار را در خانه محدود کنید و برای آن زمان مشخصی در نظر بگیرید. به جای آن مصرف آب، شیر، میوه و سبزیجات را در خانه به عادت تبدیل کنید.
آگاهی خود را افزایش دهید
درباره مواد غذایی دارای کافئین بیشتر جست‌وجو کنید. همچنین اطلاعات خود را درباره عوارض و مضرات کافئین گسترش دهید تا بهتر بتوانید سبد خرید خانه را کنترل کنید.
درباره کافئین و عوارض آن صحبت کنید
علاوه بر مضرات مصرف بیشازحد کافئین، بسیاری از این نوشیدنی‌ها دارای مقدار زیادی قند هستند که میتواند خطر ابتلا به چاقی و پوسیدگی دندان‌ها را افزایش دهد. بنابراین کنترل مصرف آن میتواند برای سلامت کلی نوجوان مفیدتر باشد. درباره مضرات و خطرات مصرف زیاد کافئین با فرزند خود صحبت کنید. سعی کنید در کنار تلاش برای کاهش مصرف کافئین، خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مفید را جایگزین کنید.
برای فرزند خود الگو باشید
یادتان باشد که بچه‌ها از مشاهده رفتارهای والدین الگوبرداری می‌کنند. سعی کنید خودتان هم عادت‌های تغذیه‌ای سالمی را پیش بگیرید و از مصرف بیشازحد کافئین خودداری کنید.
محدودیت مصرف کافئین داشته باشید
یکی از کارهای مهم برای کنترل مصرف کافئین در نوجوانان این است که آن را بعد از ظهر و عصر محدود کنید. مصرف کافئین در عصر و بعد از غروب میتواند روتین خواب فرزند شما را به هم بریزد و او را تا نیمه‌های شب بیدار نگه دارد. بنابراین بهتر است مصرف کافئین در طول روز باشد.
علائم اعتیاد به کافئین در نوجوان را بشناسید
اگر می‌بینید که فرزند شما نسبت به گذشته بی‌خوابی بیشتری را تجربه می‌کند، یا اینکه رفتارهای تکانشی و تحریک‌پذیری زیادی از خود نشان می‌دهد، ممکن است لازم باشد میزان مصرف کافئین او را کنترل کنید.
از متخصص غافل نشوید
در صورتی که فرزند شما کافئین بسیار زیادی مصرف می‌کند، بهتر است از روانشناس کودک و نوجوان کمک بگیرید. متخصص روانشناسی به کودک شما کمک می‌کند تا با کمک راهکارها و تکنیک‌های مختلف، مصرف کافئین را کاهش دهد. روانشناس با کمک مهارت افزایی در نوجوانان به آن‌ها کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری منفی را پیدا کرده و دلایل آن‌ها را بهتر درک کنند. سپس می‌توانند به مرور رفتارهای مناسب را جایگزین آن‌ها کنند.
سخن پایانی
کافئین یکی از موادی است که مصرف بیشازحد آن میتواند برای سلامت کودکان و نوجوانان مضر باشد و اثرات منفی روی فرایند رشد آن‌ها بگذارد. بنابراین والدین بهتر است از سنین پایین، عادت‌های غذایی مناسب و سالم را در خانه ترویج دهند تا کودک به آن‌ها عادت کند. همچنین بهتر است والدین الگوی خوبی برای فرزندان خود باشند و کافئین را به میزان مجاز مصرف کنند. از طرف دیگر خرید هوشمندانه و مدیریت درست خوراکی‌های خانه میتواند تاثیر زیادی در مصرف کافئین کودک و نوجوان داشته باشد. در صورتی که علائم اعتیاد به کافئین در نوجوانان را مشاهده کردید، بهتر است از یک مشاور کمک بگیرید. کلینیک دکتر ساداتی در کنار شما است و با بهره‌گیری از متخصصین حرفه‌ای به شما کمک می‌کند تا سلامت و کیفیت زندگی فرزند خود را ارتقا دهید.
دیدگاهتان را بنویسید