آشنایی با دلایل بی نظمی در کودکان؛ راه های برخورد با کودک بی نظم
ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که فرزندتان لوازمش را در اتاق و خانه پخش‌وپلا می‌کند یا لباس‌هایش را گوشه‌ای می‌اندازد. شلختگی کودک و بی‌نظمی او می‌تواند برای بسیاری از والدین دردسرساز و ناامیدکننده باشد. اسباب‌بازی‌های پراکنده، گم‌کردن وسایل، مرتب‌نکردن اتاق و به‌هم‌ریختگی همگی نشان‌دهنده بی نظمی در کودک است که از نظر روانشناسان معمولا دلایل عمیق‌تر و پیچیده‌تری از تنبلی و شلختگی دارد. در این مطلب می‌خواهیم با نگاهی دقیق‌تر بی نظمی در کودکان را بررسی کنیم و دلایل این رفتار را مرور کنیم. همچنین راهکارهایی ارائه می‌دهیم تا والدین بتوانند با اجرای آن‌ها کودک را به سمت نظم بیشتر ببرند. برای آشنایی با این مسیر با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
بی نظمی در کودک به چه معنی است؟
شلختگی در کودکان معمولا به رفتارهایی گفته می‌شود که فقدان نظم، ساختار و توجه به نحوه مدیریت وسایل است. همچنین از نظر بهترین روانشناس کودک بسیاری از کودکان بی‌نظم وظایف و مسئولیت‌های خود را به‌درستی انجام نمی‌دهند که این می‌تواند در درازمدت روی عملکرد تحصیلی، مدیریت کارها و مسئولیت‌پذیری آن‌ها تاثیرگذار باشد. بی نظمی در کودک می‌تواند به شکل‌های زیر خود را نشان دهد:
- محیط اطراف نامرتب: معمولا اسباب‌بازی‌ها، لباس‌ها و لوازم مدرسه این کودکان در همه‌جا پراکنده است و کودک برای مرتب‌کردن آن‌ها تلاشی نمی‌کند.
- گم‌کردن وسایل: کودک شلخته معمولا کتاب‌ها، لوازم شخصی و وسایل خود را گم می‌کند و نمی‌داند آن‌ها را کجا گذاشته است.
- دشواری در روتین: این کودکان در پیگیری برنامه‌ها، انجام منظم کارهای روزمره و پیش‌بردن یک فرایند دارای مشکل هستند.
- اشتباهات و بی‌دقتی مکرر: بسیاری از کودکان بی نظم جزئیات کارها را نادیده می‌گیرند و معمولا برای انجام تکالیف و وظایف خود عجله دارند. آن‌ها در بسیاری از موارد بدون بررسی دقیق کارهای خود را انجام می‌دهند.
دلایل بی نظمی در کودکان چیست؟
باید بگوییم که معمولا شلختگی با تنبلی در کودکان اشتباه گرفته می‌شود. باید بگوییم که بی نظمی کودکان عوامل رشدی، عاطفی و محیطی مختلفی دارد. بنابراین والدین باید دلایل اصلی شلختگی بچه ها را درک کنند تا بتوانند با توجه به این عوامل، راهکارهای مناسب را برای بهبود بی نظمی کودک در پیش بگیرند.
- عوامل رشدی: کودکان خردسال مغز نابالغی دارند و مهارت‌های عملکردی خود را توسعه نداده‌اند. بنابراین برنامه‌ریزی، سازماندهی و مدیریت کارها برای آن‌ها دشوار است. این کودکان به‌مرور با رشد و افزایش سن، شلختگی کمتری خواهند داشت.
- کنجکاوی کودک: بسیاری از کودکان بازی و کاوش کردن دنیای اطراف را بر نظم و ترتیب ترجیح می‌دهند، زیرا مغز آن‌ها از طریق کنجکاوی بهتر رشد می‌کند.
- ویژگی‌های شخصیتی: بسیاری از کودکانی که دارای روحیه خلاق یا تکانشگر هستند، معمولا تمایل کمتری به نظم و سازماندهی دارند. همچنین برخی از کودکان به طور ذاتی به نظم و ساختار علاقه دارند.
- عدم توسعه مهارت‌های سازماندهی: بسیاری از کودکان در مسیر رشد خود سازماندهی، نظم و ترتیب را یاد نگرفته‌اند. آن‌ها نمی‌دانند که چطور وظایف خود را مدیریت کنند. این مهارت‌ها نیاز به تمرین و آموزش دارد تا در کودک نهادینه شود.
- محیط زندگی شلوغ: محیط به‌هم‌ریخته و شلوغ خانه می‌تواند رشد و توسعه مهارت‌های نظم و سازماندهی کودک را دشوارتر کند. آشفتگی در محیط زندگی می‌تواند باعث شود که تلاش کودک برای منظم بودن، طاقت‌فرسا شود.
- اضطراب و استرس: تنش‌های روحی و نگرانی‌ها می‌تواند باعث شود که کودک در سازماندهی و ایجاد نظم در محیط زندگی خود با چالش روبه‌رو باشد.
- حواس پرتی کودک: برخی از کودکان بازه تمرکز کوتاهی دارند و به‌راحتی حواسشان از کارها پرت می‌شود. این بچه‌ها معمولا در نظم و سازماندهی به کارهای خود دچار مشکل هستند و نمی‌توانند روی ساختارها متمرکز شوند.
- اختلالات سلامت روان: برخی از کودکان دارای اختلالاتی مانند ADHD هستند و نمی‌توانند نظم و ساختار مناسبی در محیط زندگی خود داشته باشند. این کودکان از کمبود توجه و تمرکز رنج می‌برند و به همین دلیل سازماندهی و نظم مناسبی ندارند.
- حجم کار بیش‌ازحد: برخی از کودکان فعالیت‌های فوق‌برنامه، کلاس‌های متعدد و کارهای زیادی برای انجام دارند که می‌تواند حس غرق‌شدگی را برای کودک به همراه داشته باشد. حجم کار زیاد برای کودک می‌تواند مانع بزرگی برای نظم و مدیریت کارها و محیط زندگی باشد.
این مطلب را هم بخوانید: اهمال کاری در کودکان
چطور با کودک بی نظم رفتار کنیم؟
حالا که با دلایل بی نظمی در کودکان آشنا شدید، حتما می‌پرسید با کودک شلخته چطور برخورد کنیم. باید بگوییم که آموزش مسیر نظم و سازماندهی می‌تواند زمان‌بر باشد و به همین دلیل نیاز به صبر و شکیبایی، ثبات و حمایت از کودک دارد. شما باید به‌جای سرزنش، تنبیه و تحقیر کودک، دلایل اصلی بی نظمی را درک کنید و سپس قدم‌به‌قدم برای ایجاد عادت‌های مثبت و ترک شلختگی تلاش کنید. در ادامه راهکارهای عملی را برای کاهش بی نظمی کودکان ارائه می‌دهیم.
روتین‌های واضح و پایدار طراحی کنید
مهم‌ترین کار برای کاهش بی نظمی در کودک این است که برنامه روزانه مشخص و منظمی را ایجاد کنید. یک روال قابل پیش‌بینی و نسبتا ثابت داشته باشید تا از آشفتگی و هرج‌ومرج جلوگیری کنید. زمانی ترتیبی مانند انجام تکالیف، بازی، مرتب‌کردن اتاق و جمع‌کردن وسایل، شام‌خوردن، مطالعه، مسواک و خواب در نظر بگیرید و به آن پایبند باشید. با کمک لیست کارها، نمودار انجام کارها، تقویم و دفترچه‌ها می‌توانید به کودک کمک کنید تا به این روتین عادت کند. تکرار روال‌ها می‌تواند این عادت‌ها را در کودک درونی کند.
این مطلب را از دست ندهید: نکات مهم رفتار با کودک
کارها را به مراحل ساده‌تر تقسیم کنید
یکی دیگر از راه‌های مهم برای بهبود نظم در کودک این است که وظایف او را به قدم‌های آسان و قابل اجرا تقسیم کنید تا او بتواند راحت‌تر کارهای خود را انجام دهد. برای مثال به‌جای اینکه بگویید «اتاق را مرتب کن» می‌توانید بگویید «ابتدا لباس‌ها را جمع کنیم، بعد اسباب‌بازی‌ها را برداریم و در آخر تخت را مرتب کنیم.». با کمک چک‌لیست انجام کارها می‌توانید به کودک یاد دهید که وظایف خود را مرحله‌به‌مرحله انجام دهد.
سازماندهی را آموزش دهید
به فرزند خود یاد دهید که چطور لوازم خود را مرتب کند. برای مثال از فقسه‌ها یا کمدهای مشخصی برای قرار دادن اسباب‌بازی‌ها استفاده کنید و جای مشخصی برای کتاب‌ها در نظر بگیرید. با کمک نظم‌دهنده‌ها، برچسب‌ها و کشوها لوازم کودک را دسته‌بندی کنید و به او یاد دهید که هرچیزی را سر جای خود بگذارد.
همچنین به او یاد دهید که در یک بازه زمانی تنها روی یک کار تمرکز کند. تمرین این کار باعث می‌شود که کودک راحت‌تر روی کارهای خود تمرکز کند و بتواند روال را حفظ کند. این کار استرس کودک را کاهش داده و باعث فشار کاری نمی‌شود. تکنیک‌های مدیریت زمان و استفاده از روش‌های زمان‌بندی و برنامه‌ریزی (مانند تکنیک پومودورو، بلوک‌های زمانی یا تنظیم تایمر) را به کودک بیاموزید تا به‌مرور بتواند مدیریت زمان مناسب را یاد بگیرد و کارها را در بازه‌های زمانی معین انجام دهد.
این مطلب هم برای شما مفید است: مشارکت کودک در خانه
تشویق را فراموش نکنید
بدون شک بهبود شلختگی در کودک می‌تواند دشوار و زمان‌بر باشد. بنابراین اگر می‌بینید که کودک در این مسیر تلاش می‌کند، او را تشویق کنید. انجام کارهای کوچک را تحسین کنید تا انگیزه او حفظ شود. همچنین می‌توانید از پاداش‌های کوچک استفاده کنید تا کودک برای منظم بودن تشویق شود.
صبور و حمایتگر باشید
همان‌طور که قبلا گفتیم، آموزش نظم به کودک و کاهش شلختگی در بچه ها می‌تواند زمان‌بر باشد. بنابراین باید در این مسیر صبر پیشه کنید. از برچسب‌زدن و بیان لقب‌هایی مانند «تنبل» یا «شلخته» به کودک بپرهیزید، زیرا این رفتار می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و اعتماد به نفس کودک را تخریب کند. در عوض سعی کنید مهارت‌های سازماندهی و ایجاد نظم در کارها و محیط را با کودک تمرین کنید.
از روانشناس کودک غافل نشوید
ممکن است بی نظمی در کودک دلیلی داشته باشد که نتوانید به‌درستی آن را پیدا کنید. اینجاست که روانشناس کودک به کمک شما می‌آید. با کمک یک درمانگر حرفه‌ای می‌توانید دلایل اصلی شلختگی کودک، اختلالات سلامت روان، بیش‌فعالی، استرس یا اختلالات یادگیری را تشخیص دهید. روانشناس کودک و نوجوان به شما کمک می‌کند تا بتوانید به این دلایل ریشه‌ای رسیدگی کنید. با برطرف کردن این مشکلات و بهبود اختلال‌ها، کودک به‌مرور می‌تواند روی نظم و سازماندهی تمرکز کرده و بی‌نظمی خود را کاهش دهد.
سخن پایانی
بی نظمی در کودکان می‌تواند برای بسیاری از والدین ناراحت‌کننده باشد، اما باید بدانید که دلایل بسیاری پشت شلختگی کودک وجود دارد که درک آن‌ها به بهبود فرزند شما بسیار کمک می‌کند. کمک به کودک بی نظم نیازمند درک، صبر، آموزش و راهنمایی مناسب است. والدین با آموزش صحیح مهارت‌های مورد نیاز برای نظم و سازماندهی می‌توانند عادت‌های مثبت را در کودک ایجاد کمند تا او بتواند مسئولیت‌های خود را بپذیرد و محیط اطرافش را مدیریت کند.
در این مطلب سعی کردیم راهکارهای عملی برای رفتار با کودک بی نظم را به والدین آموزش دهیم. یادتان باشد که شما مهم‌ترین الگوی فرزندتان هستید، پس بهتر است با نشان‌دادن نظم و انضباط و آموزش درست، کودک را به دوری از شلختگی تشویق کنید. کلینیک دکتر ساداتی برای بهبود سلامت روان، ارتقای کیفیت زندگی و آموزش انواع مهارت‌های فرزندپروری در کنار شما است.
دیدگاهتان را بنویسید