تفاوت های فردی در کودکان؛ اهمیت و راهکارهای آموزش آن
باید بپذیریم که هر کودک یک انسان منحصربه‌فرد است که ترکیب پیچیده‌ای از خل‌وخو، توانایی و استعداد، مهارت‌ها و تجربه‌ها او را شکل می‌دهند. تفاوت‌های فردی در کودکان بسیار عمیق هستند و درک آن‌ها هم برای والدین و هم معلمان بسیار ضروری است. این تفاوت‌ها در جنبه‌های مختلفی مانند رشد شناختی، بیان عواطف و احساسات، تمایلات اجتماعی و حتی رشد فیزیکی به چشم می‌خورد. تفاوت های کودکان نقش مهمی در نحوه یادگیری، شکوفایی استعدادها و تعامل آن‌ها با دنیای اطراف دارد. به همین دلیل باید این تفاوت‌ها را درک کرد و در تربیت و آموزش کودک به آن‌ها توجه داشت. در این مطلب درباره عوامل موثر بر تفاوت های فردی کودکان و نیز ضرورت درک آن‌ها صحبت می‌کنیم. همچنین راهکارهایی برای آموزش تفاوت های فردی به کودکان ارائه می‌دهیم. برای آشنایی بیشتر با این تفاوت‌ها با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
عوامل موثر بر تفاوت های فردی کودکان
در قدم اول باید دید چه عواملی باعث تفاوت بین کودکان می‌شود. از نظر روانشناس کودک این عوامل دست به دست هم می‌دهند و شخصیت کودک را شکل می‌دهند که آشنایی با آن‌ها بسیار اهمیت دارد.
- ژنتیک و عوامل بیولوژیکی: کودکان ویژگی‌هایی را از والدین خود به ارث می‌برند که می‌تواند از ویژگیهای ظاهری تا استعدادها و خلقوخو باشد. از طرف دیگر عملکرد مغز هرکس و سیستم پردازشی آن برای هر کودک منحصربه‌فرد است. عوامل قبل از تولد مانند دوره بارداری مادر یا فرایند زایمان نیز می‌تواند روی این تفاوت‌ها تاثیرگذار باشد.
- تاثیرات محیط: از عوامل موثر بر تفاوت های فردی کودکان باید به محیط خانواده اشاره کرد. سبک فرزندپروری، روابط فرزندان و حمایت‌های عاطفی به‌شدت در تفاوت های کودکان موثر است. همچنین وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه و زمینه‌های فرهنگی نیز روی تفاوت های فردی کودکان اثرگذار است.
- خلق و خو و شخصیت کودک: خلقوخو و تمایلات رفتاری کودک نیز از عوامل تفاوت بین کودکان است. برخی از کودکان به تعامل با محیط علاقه دارند و برخی دیگر آرامش، سکوت و تنهایی را ترجیح می‌دهند. بنابراین تفاوت های فردی کودکان از ویژگیهای شخصیتی آن‌ها هم نشئت می‌گیرد.
- تجربه‌ها و فرصت‌های یادگیری: کودکان به تجربه‌ها و امکانات متفاوتی دسترسی دارند که این عامل می‌تواند تفاوت بین آن‌ها را تشدید کند. تجربه‌های مثبت، قرار گرفتن در معرض فرصت‌های متنوع و کتاب‌های مختلف، باعث می‌شود که کودک با کسی که با مشکلات و چالش‌های مختلفی روبه‌رو است، تفاوت‌های اساسی داشته باشد.
- جنسیت و مراحل رشد: از دیگر عوامل موثر در تفاوت های فردی کودکان باید به جنسیت اشاره کرد. برای مثال دختران سریع‌تر از پسران مهارت‌های کلامی را می‌آموزند، در حالی که ممکن است پسران در انجام کارهای فضایی بهتر عمل کنند. همچنین مراحل رشد کودک می‌تواند روی تفاوت‌ها اثر بگذارد، زیرا کودکان با سرعت‌های مختلف و به شکل‌های متفاوتی رشد می‌کنند.
این مطلب را هم بخوانید: عوامل موثر در شکل گیری شخصیت کودک
چرا درک تفاوت های فردی کودکان مهم است؟
ممکن است بپرسید که شناخت تفاوت های فردی کودکان چه اهمیتی دارد؟ باید گفت که این شناخت، قدم مهمی برای تربیت و آموزش کودکان به شمار می‌رود و درک آن‌ها برای والدین، مربیان و معلمان ضروری است. در ادامه دلایل اهمیت شناخت این تفاوت‌ها را مرور می‌کنیم.
پشتیبانی و حمایت مناسب از کودک
- یادگیری کودکان: هر کودکی روش خاص خود را برای یادگیری و پردازش اطلاعات دارد. بعضی با فعالیت‌های عملی و برخی دیگر با خواندن و مطالعه یاد می‌گیرند. درک این تفاوت‌ها به والدین و معلمان کمک می‌کند تا روش‌های آموزشی مناسب برای هر کودک را به کار بگیرند.
- رشد عاطفی کودک: بچه‌ها رشد عاطفی مختلفی دارند و در ویژگیهای عاطفی متفاوت هستند. شناخت این تفاوت‌ها به والدین کمک می‌کند تا بر اساس شخصیت عاطفی کودک با او رفتار کنند.
افزایش اعتماد به نفس کودکان
- اجتناب از مقایسه کودکان: وقتی که والدین و معلمان بدانند که تفاوت های فردی در کودکان طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است، دیگر آن‌ها را با یکدیگر مقایسه نمی‌کنند و استانداردهای غیرواقعی را در نظر نمی‌گیرند. این کار باعث می‌شود که کودک احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی نداشته باشد.
- تحسین نقاط قوت: با درک تفاوت‌های کودکان با هم و شناخت ویژگیهای منحصربه‌فرد آن‌ها، والدین می‌توانند نقاط قوت و توانایی‌های کودک را تحسین کرده و شرایط را برای شکوفایی آن‌ها فراهم کنند.
جلوگیری از برچسب زدن به کودکان
با درک تفاوت های فردی بین کودکان والدین می‌توانند رفتارها و احساسات کودک را بهتر درک کنند. برای مثال شاید علت عصبانیت یا پرخاشگری کودک به خلقوخو یا مشکلی از محیط مربوط باشد و به دلیل سرپیچی و سرکشی نباشد. آگاهی از این تفاوت‌ها باعث می‌شود تا در صورت بروز مشکل بتوانید آن را سریع‌تر تشخیص داده و برای درمان آن اقدام کنید.
تقویت روابط بین والدین و فرزندان
درک تفاوت کودکان باعث می‌شود که والدین بهتر فرزند خود را بشناسند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا در رفتار با کودک صبورتر باشند و تعارض‌ها را به میزان چشمگیری کاهش دهند. خانواده‌‌ها با درک تفاوت‌های بچه‌ها می‌توانند انتظارات خود را تعدیل کنند و کودک را تحت فشار قرار ندهند.
شکوفایی استعدادها و مهارت‌ها
یکی از مهم‌ترین مزایای درک تفاوت های فردی بچه ها این است که باعث می‌شود تا توانایی‌ها و استعدادهای کودک بهتر شناسایی شود و والدین و مربیان زمینه را برای شکوفایی آن‌ها فراهم کنند. با این کار به مرور زمان جامعه دیدگاه‌های مختلف را می‌پذیرد و برای تفاوت‌های کودکان احترام قائل می‌شود.
توصیه می‌کنیم برای درک بهتر فرزند خود با راه های شخصیت شناسی کودکان آشنا شوید.
آموزش تفاوت های فردی به کودکان
حالا که اهمیت تفاوت های فردی در کودکان را شناختید، باید بدانید که آموزش این دیدگاه و درک تفاوت‌ها به کودک بسیار مهم است و باعث می‌شود که کودک درک بهتری نسبت به دیگران پیدا کند و برای همه شخصیت‌ها و افراد احترام قائل باشد. در ادامه راهکارهایی را برای آموزش تفاوت های فردی به کودکان ارائه می‌دهیم.
- با اعمال خود به کودک نشان دهید که تفاوت‌ها طبیعی و ارزشمند هستند و باید بپذیریم که همه با هم متفاوت هستیم.
- درباره ویژگیهای خود صحبت کنید و آن‌ها را برای کودک توضیح دهید تا متوجه تفاوت‌ها شود.
- از داستان‌ها و رسانه‌ها استفاده کنید. با کمک کتاب‌ها، انیمیشن‌ها و فیلم‌ها شخصیت‌های مختلف و ویژگیهای متفاوت را برای کودک توضیح دهید و درباره آن‌ها بحث کنید.
- به کودک کمک کنید تا درباره ویژگی‌ها و خصوصیت‌های خود فکر کند و به خصوصیت‌های دیگران هم توجه داشته باشد.
- از پروژه‌ها و بازی‌های عملی کمک بگیرید. با کمک این پروژه‌ها به کودک نشان دهید که هر کسی سلیقه یا سبک متفاوتی دارد.
- همدلی را تمرین کنید. به کودک کمک کنید تا خود را به جای دیگران بگذارد تا بتواند تفاوت‌ها و احساسات دیگران را بهتر درک کند. برای این کار می‌توانید از بازی‌های نقش‌آفرینی و داستان‌ها کمک بگیرید.
- وقتی کودک متوجه تفاوت‌ها می‌شود به زبان ساده و به طور واضح برای او توضیح دهید که هرکدام از ما ویژگیهای منحصربه‌فردی داریم. توضیح تفاوت‌ها به درک بهتر دیگران بسیار کمک می‌کند.
- محیطی را فراهم کنید که کودک بتواند با دیگران تعامل داشته باشد و مشارکت با افراد دیگر را تمرین کند. با این کار او یاد می‌گیرد که هرکسی ویژگیهای خاص خود را دارد.
این مطلب را هم از دست ندهید: نکات مهم رفتار با کودک
سخن پایانی
درک تفاوت های کودکان یک قدم مهم برای معلمان و والدین به شمار می‌رود، زیرا آن‌ها باید بدانند که هر کودک سیر رشد، ویژگی‌ها و خلق‌وخوی خاص خود را دارد و نباید بچه‌ها را با هم مقایسه کرد. آگاهی از تفاوت های فردی کودکان به والدین و مربیان کمک می‌کند تا مسیر تربیت و یادگیری کودک را منحصربه‌فرد طراحی کنند و با هرکسی مطابق با ویژگی‌ها و شخصیت او رفتار کنند. این کار از برچسب‌زدن به کودک و مقایسه او با دیگران جلوگیری می‌کند.
در این مطلب سعی کردیم درباره تفاوت های فردی کودکان و ضرورت آگاهی از آن‌ها صحبت کنیم. همچنین راهکارهایی را ارائه دادیم تا بتوانید این تفاوت‌ها را به کودک خود نیز آموزش دهید. کلینیک دکتر ساداتی در کنار شما است تا بتوانید نکات مهم برای رفتار با کودکان و تربیت فرزند را یاد بگیرید و فرزندپروری بهتری داشته باشید.
دیدگاهتان را بنویسید