تقویت مهارت های شناختی در کودکان
وقتی که کودک در مسیر رشد و تکامل باشد، به مرور مهارت‌های متنوعی را در ابعاد مختلف می‌آموزد که مهارت‌های شناختی را می‌تواند یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مهارت‌ها دانست. این مهارت‌ها پایه‌ای برای یادگیری، حل مسئله و موفقیت در ابعاد مختلف زندگی بسیار اهمیت دارند. مهارت‌های شناختی در واقع نحوه تفکر، توانایی‌های ذهنی، درک و تعامل کودک با دنیای اطراف را شکل می‌دهند. بنابراین والدین و مربیان باید این مهارت‌ها را شناسایی کرده و برای تقویت آن‌ها در کودک تلاش کنند. در این مطلب درباره اهمیت مهارت های شناختی صحبت می‌کنیم و راهکارهای عملی را برای بهبود و تقویت مهارت های شناختی در کودکان معرفی می‌کنیم. پس برای ایجاد محیطی باکیفیت و حمایتگر برای بهبود مهارت شناختی فرزندتان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
مهارت های شناختی کودکان شامل چه مواردی هستند؟
به بیان ساده، مهارت های شناختی در کودکان فرایندهای ذهنی هستند که کودک را قادر می‌سازند تا فکر کند، بیاموزد، درک کند و با دنیای اطراف تعامل داشته باشد. این مهارت‌ها برای یادگیری، تصمیم‌گیری و حل مسئله ضروری هستند. از نظر روانشناس کودکان مهارت های شناختی کودک تحت تاثیر محیط و تجربه‌های او قرار می‌گیرد و به همین دلیل تقویت آن‌ها بسیار اهمیت دارد. در ادامه این مهارت‌ها را معرفی می‌کنیم.
- توجه و تمرکز: این مهارت به توانایی تمرکز روی یک کار و فعالیت برای مدت طولانی اشاره دارد و کودک می‌تواند عوامل حواس‌پرتی را نادیده بگیرد و به کار خود ادامه دهد.
- حافظه: این مهارت شامل حافظه کاری و حافظه بلندمدت است. حافظه کاری به معنی توانایی نگهداری و تغییر اطلاعات در ذهن برای کوتاه‌مدت است. حافظه بلندمدت به توانایی ذخیره و یادآوری اطلاعات در طول زمان اشاره دارد.
- مهارت حل مسئله: این مهارت شامل شناسایی چالش‌ها، فکر کردن به راهکارها و انتخاب مناسب‌ترین راهکار است. کودک باید تفکر خلاقانه، منطقی و همچنین روش استدلال را یاد بگیرد.
- تفکر انتقادی: این مهارت شامل توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات، ارزیابی ایده‌ها و سپس تصمیم‌گیری منطقی است. بنابراین کودک باید علت و معلول، مقایسه، تضاد و نتیجه‌گیری را یاد بگیرد.
- مهارت‌های زبانی و ارتباطی: این مهارت به توانایی درک و استفاده از زبان برای بیان احساسات و افکار گفته می‌شود و به توانایی شرکت در مکالمات اشاره دارد.
- پردازش بصری و فضایی: این مهارت به توانایی تفسیر و درک اطلاعات بصری مانند شناخت الگوها، اشکال و روابط فضایی اشاره دارد.
- عملکردهای اجرایی: مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که به برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و مدیریت زمان کودک اشاره دارد.
- خلاقیت و تخیل: به توانایی کودک برای تفکر خارج از چارچوب، ایجاد ایده‌های جدید و پیدا کردن راه‌های نوآورانه گفته می‌شود.
- پردازش اطلاعات: به سرعت و کارایی کودک برای دریافت اطلاعات جدید، درک آن‌ها و ارائه پاسخ اشاره دارد.
تقویت مهارت های شناختی کودک چه اهمیتی دارد؟
مهارت های شناختی ابزارهایی برای یادگیری، حل مشکلات، تعامل با دنیای اطراف و عملکرد بهتر در زمینه‌های مختلف هستند. بنابراین مهم است که والدین و مربیان کودک اهمیت تقویت مهارت های شناختی را در کودکان بدانند تا برای آن راهکارهای مناسب را مطابق با سن و مرحله رشد کودک پیدا کنند. در ادامه اهمیت این مهارت ها را بیان می‌کنیم.
- با بهبود تمرکز، توسعه مهارت حل مسئله و تفکر انتقادی، عملکرد کودک در مدرسه بهبود پیدا می‌کند.
- تقویت مهارت های شناختی در کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند با چالش‌ها بهتر روبه‌رو شوند و درک دقیق‌تری از شرایط و دنیای اطراف خود داشته باشند.
- مهارت های شناختی با بهبود مهارت‌های زبانی و ارتباطی به کودک کمک می‌کند تا بهتر با دیگران ارتباط برقرار کند.
- وقتی که کودک مهارت های شناختی خود را تقویت کند، احساس توانایی، ارزشمندی و عزت نفس پیدا می‌کند. کودک می‌تواند به طور مستقل تصمیم‌گیری کرده و با چالش‌ها روبه‌رو شود.
- بهبود مهارت شناختی در کودک باعث می‌شود که او در بزرگسالی هم بتواند از مزایای این مهارت‌ها بهره‌مند شود و عملکرد بهتری نسبت به دیگران داشته باشد.
- تقویت مهارت شناختی در بچه ها باعث می‌شود که آن‌ها بتوانند بهتر شرایط، احساسات و هیجانات خود را مدیریت کنند و انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند.
حتما این مطلب را بخوانید: رشد شناختی چیست و چه مراحلی دارد؟
راه های تقویت مهارت های شناختی کودکان
تا به اینجا درباره انواع مهارت های شناختی در کودکان و اهمیت آن‌ها صحبت کردیم. ممکن است بپرسید که چطور مهارت های شناختی را در کودک تقویت کنیم؟ در این بخش به این دغدغه پاسخ خواهیم داد.
یادگیری با بازی را تشویق کنید
بدون شک بازی یکی از موثرترین و مهم‌ترین راه‌ها برای توسعه مهارت های شناختی کودکان است. انواع بازی‌ها می‌توانند مهارت‌های مختلف را مورد هدف قرار دهند.
- از بازی‌های نقش‌آفرینی برای تقویت خلاقیت، تخیل و بهبود مهارت حل مسئله کمک بگیرید.
- از بازی‌های ساختنی مانند لگوها برای بهبود آگاهی فضایی، برنامه‌ریزی و مهارت‌های حرکتی کمک بگیرید.
- بازی‌های معمایی و پازل‌ها را برای بهبود حافظه، تقویت تفکر استراتژیک، حل مسئله، بهبود مهارت‌های ارتباطی و نیز افزایش تمرکز انجام دهید.
برای انجام بازی‌های مفیدتر، حتما به بازی های آموزشی برای کودکان نگاهی بیندازید.
از داستان‌ها غافل نشوید
از دیگر ابزارهای قدرتمند برای تقویت مهارت های شناختی کودکان، باید به داستان‌ها و قصه‌ها اشاره کرد. خواندن قصه با صدای بلند به بهبود مهارت‌های زبانی، واژگان و درک مطلب بسیار کمک می‌کند. همچنین مهارت توجه، تمرکز روی داستان و حافظه برای به خاطر سپردن داستان را بهبود می‌دهد. برای بهره بردن بیشتر از قصه، سعی کنید با کودک درباره شخصیت‌ها، احساسات و ایده‌های آن‌ها صحبت کنید. گاهی از کودک بخواهید برای تقویت تخیل، داستان خودش را بسازد و آن را برای شما تعریف کند.
مکالمات معنی‌دار و باکیفیت داشته باشید
از دیگر کارهای مهم برای بهبود مهارت های شناختی کودک، می‌توان به مکالمات درست و بامعنی اشاره کرد. سعی کنید درباره موضوعات مختلف با کودک صحبت کنید و از او بخواهید نظرات و افکارش را بیان کند. سوالات باز بپرسید تا کودک وادار به فکر کردن شود. به طور فعالانه و مشتاق به صحبت‌های آن‌ها گوش دهید. این کار به بهبود دایره لغات، بهبود مکالمه و مهارت‌های زبانی و همچنین تقویت تمرکز و توجه کودک بسیار کمک می‌کند.
تشویق فعالیت های فیزیکی
شاید باورتان نشود، اما ورزش و فعالیت‌های فیزیکی تاثیر شگفت‌انگیزی روی تقویت مهارت های شناختی کودک دارد. بازی در فضای باز، دویدن و ورزش‌های مختلف، به کودک در بهبود هماهنگی، آگاهی فضایی و عملکردهای اجرایی بسیار کمک می‌کند. همچنین رقص و موسیقی می‌تواند به بهبود مهارت‌های حرکتی و حافظه کاری با به یاد سپردن توالی انجام حرکات منجر شود. از طرفی ورزش‌ها به بهبود تعامل با دیگران، کنترل احساسات و عواطف و بهبود تمرکز بسیار کمک می‌کنند.
توصیه می‌کنیم درباره تاخیر رشد شناختی در کودکان بیشتر بدانید.
کارهای هنری را از یاد نبرید
فعالیت‌های هنری مختلف مانند نقاشی، کاردستی، سفال‌گری و مجسمه‌سازی، موسیقی، نمایش و تئاتر و بسیاری از فعالیت‌های دیگر، همگی نقش مهمی در بهبود مهارت شناختی کودکان دارند. این کارها به تقویت تمرکز و توجه کودک، بهبود مهارت‌های حرکتی، بهبود حافظه و پردازش بصری کمک می‌کنند. از طرف دیگر هنر می‌تواند به طور چشمگیری روی تقویت تمرکز و خلاقیت موثر باشد.
برای اطلاعات بیشتر در این باره، حتما تاثیر هنر روی کودکان را بخوانید.
برای لوازم دیجیتال برنامه‌ریزی داشته باشید
بدون شک بچه‌ها دوست دارند که زمان زیادی را با گوشی، تبلت، لپ‌تاپ یا تلویزیون بگذرانند. اگرچه در دنیای امروز استفاده نکردن از این وسیله‌ها تقریبا شدنی نیست، اما والدین باید استفاده از فناوری را برنامه‌ریزی کنند. زیرا استفاده بیش‌ازحد از آن‌ها می‌تواند روی تقویت مهارت‌های شناختی کودک تاثیر منفی بگذارد. بهتر است کودک را به انجام فعالیت‌ها و بازی‌های تعاملی و خلاقانه تشویق کنید. همچنین می‌توانید زمان استفاده از لوازم دیجیتال آن‌ها را به استفاده از برنامه‌ها و بازی‌های آموزشی ترغیب کنید. بازی‌ها و فعالیت‌های فیزیکی باعث بهبود رشد شناختی بچه‌ها می‌شود.
تغذیه مناسب و خواب کافی را دست کم نگیرید
یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توانید برای تقویت مهارت های شناختی کودکان انجام دهید، این است که مراقب کیفیت و میزان خواب کودک باشید و رژیم غذایی متنوع و سرشار از مواد مغذی برای کودک طراحی کنید. مواد غذایی ارزشمند برای رشد مغز کودک، بهبود عملکردها، یادگیری و حافظه کودک بسیار ضروری هستند. اطمینان پیدا کنید که کودک به اندازه کافی می‌خوابد، زیرا خواب کافی یکی از عوامل موثر در تثبیت حافظه و عملکرد کلی مغز است.
یک محیط محرک ایجاد کنید
تا جایی که می‌توانید یک محیط باکیفیت، غنی و محرک ایجاد کنید. دسترسی به کتاب‌های مختلف، ابزارها و اسباب‌بازی‌ها، پازل‌ها و آموزش‌های متنوع را برای کودک ایجاد کنید. این کار به بچه‌ها کمک می‌کند تا علایق خود را بهتر کشف کنند، خلاقیت خود را بهبود دهند و به بهبود مهارت‌های شناختی منجر می‌شود.
سخن پایانی
مهارت های شناختی را می‌توان جزو مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز کودک در دوره رشد دانست که تاثیر آن‌ها تا بزرگسالی همراه فرد خواهد بود. به همین دلیل تقویت مهارت های شناختی اهمیت بسیار زیادی دارد و نیازمند برنامه‌ریزی و توجه خاص والدین و مربیان است. برای بهبود مهارت شناختی کودک باید یک رویکرد کل‌نگر داشته باشید که ترکیبی از بازی‌ها، یادگیری، تعاملات اجتماعی و یک محیط محرک و حمایتی باشد. با درک اهمیت مهارت‌های شناختی برای کودکان بهتر می‌توانید این فضا را برای فرزند خود فراهم کنید. در این مطلب سعی کردیم درباره مهارت‌های شناختی و اهمیت تقویت آن‌ها صحبت کنیم. کلینیک دکتر ساداتی در کنار شما است تا بتوانید به طور حرفه‌ای برای تقویت مهارت های شناختی در کودکان برنامه‌ریزی کنید و راهکارهای مناسب را برای فرزندان خود پیاده‌سازی کنید.
دیدگاهتان را بنویسید