ارزش های اخلاقی در کودکان کدام‌اند؟ چطور ارزش های اخلاقی را به کودک آموزش دهیم؟
از لحظه‌ای آغاز تعامل کودک با جهان اطراف، او شروع به درک درست و غلط می‌کند. ارزش‌های اخلاقی به‌عنوان اصول راهنما، رفتار، روابط و تصمیم‌های کودک را در طول زندگی شکل می‌دهند. بنابراین آموزش ارزش های اخلاقی به کودکان یکی از مهم‌ترین وظایف والدین و مربیان به شمار می‌رود. به مرور زمان کودک پیچیدگی‌های دنیای اطرافش را بیشتر درک می‌کند و با وجود آشفتگی‌های بسیار در جهان، آموزش ارزش‌های اخلاقی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در این مطلب می‌خواهیم درباره ارزش های اخلاقی در کودکان صحبت کنیم و راهکارهایی را برای آموزش این ارزش‌ها به کودک ارائه دهیم. پس با ما همراه باشید تا بدانید چطور یک کودک اخلاق‌مدار تربیت کنید.
فهرست مطالب
انواع ارزش های اخلاقی در کودکان
به بیان روانشناس کودکان، ارزش‌های اخلاقی در کودکان به مجموعه‌ای از باورها، اصول و اخلاقیات گفته می‌شود که به درک درست و نادرست، خوب و بد، نحوه تعامل درست با دیگران و درک بهتر دنیای اطراف کمک می‌کند. این ارزش‌ها به‌مرور زمان بنیان شخصیت کودک را شکل می‌دهند و بر نحوه رفتار، انتخاب‌ها، تصمیم‌ها و ارتباطات فرد تاثیر می‌گذارند. یادتان باشد که رشد اخلاقی فرایندی تدریجی است که به آموزش والدین در این مسیر نیاز دارد. در ادامه مهم ترین ارزش های اخلاقی برای کودکان را معرفی می‌کنیم.
صداقت
صداقت به معنی راست گفتن و روراستی در گفتار و عمل است. کودکان خردسال ممکن است در ابتدا درک درستی از دروغ نداشته باشند یا بد بودن آن را ندانند، اما به مرور زمان کودک با کمک آموزش‌های والدین یاد می‌گیرد که همیشه صداقت داشته باشد. او می‌تواند درک کند که دروغ گفتن می‌تواند به دیگران آسیب برساند و اعتماد را از بین ببرد.
احترام گذاشتن به دیگران
از دیگر انواع ارزش های اخلاقی در کودکان می‌توان به احترام اشاره کرد. احترام در واقع شامل ارزش گذاشتن به احساسات، نظرات و مرزهای دیگران است. کودک باید یاد بگیرد که بدون در نظر گرفتن تفاوت‌ها، به دیگران احترام بگذارد. گوش‌دادن به صحبت دیگران، استفاده از زبان مودبانه، رعایت ادب در صحبت‌ها و رفتارها و رعایت حریم شخصی دیگران نمونه‌هایی از احترام به افراد هستند.
همدلی و مهربانی با دیگران
همدلی به معنی توانایی درک دیگران و به اشتراک گذاری احساست آن‌ها است. تمرین همدلی به کودک کمک می‌کند تا بداند که چطور اعمال و رفتار او بر دیگران تاثیر می‌گذارد. درک احساسات و ناراحتی‌های دیگران، دلداری به افراد در سختی‌ها، همدردی و مهربانی از جمله نمونه‌های این ارزش اخلاقی در کودکان هستند.
برای این کار بهتر است راه های آموزش همدلی و مهربانی به کودک را بخوانید.
انصاف در کودکان
از دیگر ارزش های اخلاقی مهم در کودکان می‌توان به انصاف اشاره کرد. انصاف به معنی توانایی انجام رفتار عادلانه با دیگران و به اشتراک گذاری منابع یا فرصت‌ها بدون تعصب است. رعایت نوبت در بازی‌ها، تقسیم خوراکی‌ها و اسباب‌بازی‌ها به طور عادلانه و مساوی با دیگران از نمونه‌های انصاف به شمار می‌روند.
مسئولیت‌پذیری کودک
مسئولیت به معنی پاسخ‌گو بودن در قبال اعمال و کارها و نیز انجام تعهدات و وظایف است. کودک باید از سنین پایین یاد بگیرد که وظایفی دارد و باید آن‌ها را انجام دهد. او باید متعهد بودن به وظایف و کارهای خود را یاد بگیرد. نوشتن تکالیف، کمک کردن در کارهای خانه، گل دادن به گیاهان، غذا دادن به حیوانات خانگی، مرتب کردن اتاق و جمع کردن وسایل از جمله مثال‌های آموزش مسئولیت پذیری به کودک است.
مهربانی با دیگران
از دیگر ارزش های اخلاقی در کودکان می‌توان به مهربانی اشاره کرد. مهربانی به معنی دلسوز بودن و انجام اقداماتی برای کمک به دیگران بدون انتظار چیزی یا پاسخی است. کمک کردن به دوستی که زمین خورده، حمایت از خواهر و برادر، رفتار خوب با حیوانات از مصادیق مهربانی به شمار می‌روند.
قدردانی و تشکر
قدردانی از داشته‌های خود و نیز درک زحمت دیگران از ارزش های اخلاقی مهم در کودک است که تاثیر زیادی در زندگی او خواهد داشت. تشکر کردن از کارهای دیگران یا کمک کردن به افراد از جمله روش‌هایی است که کودک می‌تواند قدردانی خود را نشان دهد.
این مطلب را حتما بخوانید: آموزش آداب معاشرت به کودکان
شجاعت در کودک
شجاعت به معنای ایستادن در مسیر درست است، حتی زمانی که این کار سخت بوده یا برای دیگران نامحبوب باشد. کودک باید یاد بگیرد که روی درستی‌ها ایستادگی کند و شجاعت اخلاقی داشته باشد. ایستادن در برابر قلدری و زورگویی در مدرسه و دفاع از دوستان نمونه‌هایی از شجاعت اخلاقی به شمار می‌روند.
خودکنترلی در کودکان
از دیگر ارزش‌هایی که برای رفتار مناسب در جامعه ضروری است، می‌توان به خودکنترلی اشاره کرد. این ارزش به مدیریت تکانه‌ها و احساسات اشاره دارد تا کودک بتواند عمل درست را انجام دهد. کارهایی مثل تمرین نوبت‌ها، فکر کردن قبل از انجام کاری یا گفتن حرفی برای رفتار بهتر در اجتماع ضروری هستند.
اهمیت آموزش ارزش های اخلاقی در کودکان
- ارزش های اخلاقی به کودکان کمک می‌کند تا روابط سالم‌تر و مثبتی داشته باشند و دوستی‌ها و تعاملات را بر پایه اعتماد و احترام ایجاد کنند.
- ارزش‌های اخلاقی به کودک کمک می‌کند تا حس ارزشمندی داشته باشد و رفاه عاطفی خود را بهبود دهد.
- باید گفت که ارزش های اخلاقی در کودکان به داشتن جامعه‌ای دلسوزتر، رفتارهای عادلانه‌تر و ایجاد همدلی با دیگران کمک می‌کند.
- ارزش های اخلاقی در کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا بهتر بتوانند از چالش‌ها عبور کنند، در برابر فشار همسالان بایستند و تصمیم‌گیری بهتری داشته باشند. بنابراین این ارزش‌ها تاب‌آوری در کودک را تقویت می‌کنند.
- یادگیری ارزش های اخلاقی به کودک کمک می‌کند تا یک قطب‌نمای اخلاقی داشته باشد و به بزرگسالی مسئولیت‌پذیر و بااخلاق تبدیل شود.
این مطلب را هم بخوانید: چگونه همکاری را به کودک یاد دهیم؟
روند رشد ارزش های اخلاقی در کودک
اوایل کودکی (۲ تا ۶ سال)
در این سن کودکان شروع به درک مفاهیم پایه‌ای و اساسی خوب و بد می‌کنند. آن‌ها برای تصمیم‌گیری خود به‌شدت به راهنمایی‌های بیرونی و نیز ترس از تنبیه و محرومیت متکی هستند.
دوران کودکی (۶ تا ۱۲ سال)
در این دوره کودکان درک دقیق‌تری از انصاف، همدلی و همکاری پیدا می‌کنند. آن‌ها ارزش‌های اخلاقی را به‌مرور درونی می‌کنند و بر اساس قوانین مشترک یا با توجه به احساسات دیگران تصمیم‌گیری می‌کنند.
دوره نوجوانی (۱۳ تا ۱۸ سال)
این دوره یکی از مقاطع مهم در زندگی انسان به شمار می‌رود که فرد به دنبال هویت و چارچوب‌های اخلاقی خود می‌گردد. نوجوانان از طریق تفکر انتقادی، کاوش در باورهای شخصی، فلسفه اخلاقی خود را شکل می‌دهند. در این سن بچه‌ها معمولا هنجارها، ارزش‌های اجتماعی و اختیارات فرد در اجتماع را زیر سوال می‌برند. از طرفی تاثیر و نفوذ همسالان در این سن بسیار بیشتر می‌شود.
راه های آموزش ارزش های اخلاقی به کودکان
تا به اینجا با ارزش‌های اخلاقی مهم و اهمیت آن‌ها آشنا شدید. ممکن است برایتان سوال باشد که چطور ارزش های اخلاقی را به کودک آموزش دهیم. در این بخش به این مسئله پاسخ می‌دهیم.
خودتان به ارزش‌های اخلاقی پایبند باشید
کودک از والدین و مربیان خود الگوبرداری می‌کند و با مشاهده آن‌ها رفتارها را تقلید می‌کند. بنابراین در رفتارهای خود صداقت، مهربانی، احترام و همدلی را در نظر داشته باشید تا کودک هم به مرور به اهمیت آن‌ها پی ببرد و آن‌ها را الگوبرداری کند.
از داستان‌ها و فیلم‌ها کمک بگیرید
برای آموزش ارزش های اخلاقی به کودک می‌توانید از داستان‌ها، کتاب‌ها، فیلم و کارتون‌های متناسب با سن فرزندتان بهره ببرید. این ابزارها فرصت مناسبی را در اختیار شما قرار می‌دهند تا محتوای اخلاقی را به کودک آموزش دهید.
مزایای ارزش های اخلاقی را به کودک یاد دهید
در سنین پایین ممکن است کودکان درک درست و عمیقی از خوب و بد نداشته باشند و نتوانند درست را از نادرست تشخیص دهند. بنابراین بهتر است این ارزش‌ها را به کودک آموزش دهید و مزایای آن‌ها را بیان کنید. برای مثال به او بگویید «ما دروغ نمی‌گوییم، چون اعتماد را از بین می‌برد» یا «ما باید به دیگران احترام بگذاریم تا بتوانیم روابط خوبی داشته باشیم». بهتر است قوانین و انتظارات خود را با زبان ساده بیان کنید.
بازی ها را فراموش نکنید
از جمله مهم‌ترین روش‌ها برای آموزش ارزش های اخلاقی به کودک، کمک گرفتن از بازی‌ها است. نقش‌آفرینی‌ها، انجام فعالیت‌های داوطلبانه، کارهای تیمی و بازی‌های متنوع می‌تواند به‌خوبی ارزش های اخلاقی در کودکان را تقویت کند.
سخن پایانی
ارزش های اخلاقی در کودکان در واقع راهنمای آن‌ها برای زندگی در دوران کودکی و بزرگسالی به شمار می‌رود. کودک با کمک ارزش‌های اخلاقی خود می‌تواند درست را از نادرست تشخیص دهد و بر اساس آن رفتار خود را تنظیم کند. بنابراین مهم است که والدین این ارزش‌ها را از سنین پایین به فرزند خود آموزش دهند. در این مطلب سعی کردیم درباره اهمیت ارزش های اخلاقی برای کودکان و آموزش آن‌ها صحبت کنیم. یادتان باشد فشار و نفوذ همسالان، نفوذ رسانه و محتوای نامناسب در رسانه‌ها و رفتارهای متناقض بزرگسالان همگی می‌توانند در مسیر آموزش ارزش های اخلاقی چالش‌هایی ایجاد کنند. بنابراین شما باید در این مسیر باحوصله و صبور باشید و در صورت نیاز از بهترین روانشناس کودک در تهران یا شهر خود کمک بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید