تقویت مثبت در کودکان چیست و چه مزایایی دارد؟
بدون شک فرزندپروری یکی از جذاب‌ترین وظایف والدین و در عین حال یکی از چالش‌برانگیزترین آن‌ها است. شکل‌دادن به رفتارها و شخصیت کودک نیازمند صبر و حوصله، اطلاعات مناسب و ثبات در مسیر است. بسیاری از والدین برای نهادینه کردن رفتارهای مناسب در کودک با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند. باید گفت که یکی از مهم‌ترین ابزارها برای شکل‌دادن به رفتارهای کودکان و تشویق آن‌ها به رفتار مناسب، تقویت مثبت است. تحقیقات روانشناسی بسیاری نشان می‌دهد که تقویت مثبت می‌تواند به شکل‌گیری رفتارهای مناسب در بچه‌ها بسیار کمک کند. یادتان باشد که تقویت مثبت با تشویق و پاداش‌های بی‌حدومرز متفاوت است و باید متعادل و به‌جا باشد. در این مطلب می‌خواهیم درباره مزایای تقویت مثبت در کودکان صحبت کنیم و راه های تقویت مثبت رفتار در کودکان را مرور کنیم. برای آشنایی با این راهکار فرزندپروری با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
تقویت مثبت در کودکان چیست؟
به بیان روانشناس کودکان، تقویت مثبت یک استراتژی رفتاری است که با پاداش دادن، بلافاصله پس از انجام رفتار کودک، او را به انجام رفتارها و اقدامات مناسب و مطلوب تشویق می‌کند. تقویت مثبت رفتار در کودک باعث می‌شود که او در آینده این رفتار را تکرار کند. بر خلاف تنبیه و تقویت منفی رفتار، باید بگوییم که تقویت مثبت چیزی خوشایند برای تقویت عادت‌های خوب ارائه می‌دهد. ممکن است بپرسید که تقویت مثبت چطور کار می‌کند. در واقع این روش رفتاری، بر اساس شرطی‌سازی کودک عمل می‌کند که دکتر بی اف اسکینر آن را ابداع کرده است. هنگامی که کودک رفتاری را انجام می‌دهد و با یک محرک پاداش‌دهنده روبه‌رو می‌شود، مغز آن عمل را با یک نتیجه مثبت مرتبط می‌کند. بنابراین کودک تمایل بیشتری به تکرار آن رفتار و انجام دوباره آن نشان می‌دهد.
مزایای تقویت مثبت برای رفتار کودکان
حالا که دانستید تقویت مثبت در کودکان چیست، بهتر است بدانید که این ابزار مزایای بسیاری به همراه دارد. تقویت مثبت یکی از ابزارهای قدرتمند برای رشد و تربیت کودک و فرزندپروری به شمار می‌رود. این ابزار به شما کمک می‌کند تا رفتارهای خوب و مطلوب را در کودک درونی کنید و سلامت عاطفی و رفتاری او را تضمین کنید. تنبیه یا سرزنش می‌تواند رنج و ترس را در کودک ایجاد کند، در حالی که تقویت مثبت بر تشویق رفتارهای خوب و دریافت پاداش برای این رفتارها تمرکز دارد. این مار به نتایج بلندمدت و تکرار رفتارهای خوب منجر می‌شود. در ادامه به مهم ترین مزایای تقویت مثبت در کودک اشاره می‌کنیم.
تشویق رفتار خوب به طور طبیعی
وقتی که کودک تشویق و تمجید به‌موقع و مناسبی دریافت کند، اقداماتی را تکرار می‌کند کهع نتیجه مثبتی داشته باشند. این روش به‌جای توقف رفتارهای منفی، به کودک کمک می‌کند تا به طور فعالانه رفتارهای خوب را یاد بگیرد و آن‌ها را تکرار کند.
افزایش عزت نفس با تقویت مثبت در کودکان
وقتی که کودک به‌خاطر تلاش‌های خود تحسین شده یا پاداش دریافت کند، احساس توانمند بودن و ارزشمندی می‌کند. کودک می‌فهمد که می‌تواند رفتارهای مناسبی داشته باشد و به همین دلیل احساس سربلندی می‌کند. این کار باعث تقویت عزت نفس او می‌شود و احساس خود ارزشمندی را در کودک تقویت می‌کند.
بهبود رابطه والدین و کودک
یکی از مهم‌ترین مزایای تقویت مثبت رفتار در کودکان این است که به تقویت رابطه والدین و فرزند منجر می‌شود. تقویت مثبت حس حمایت و اعتماد را افزایش می‌دهد، زیرا تعامل والدین با کودک به‌جای تنبیه، بر تشویق و تحسین متمرکز است. کودک احساس حمایت می‌کند و احتمال بیشتری وجود دارد که به قوانین و دستورالعمل‌ها گوش دهد و با والدین همکاری سازنده داشته باشد.
تقویت انگیزه درونی در کودک
در ابتدا ممکن است کودک برای دریافت پاداش و تمجید رفتارهای خوب خود را تکرار کند. اما با ادامه یافتن تقویت مثبت، آن‌ها به‌مرور شروع به درونی کردن رفتار می‌کنند و آن را به یک عادت همیشگی تبدیل می‌کنند.
کاهش سرپیچی در کودکان با تقویت مثبت
وقتی که والدین بر کارها و رفتارهای خوب کودک تمرکز می‌کند، نیاز کمتری به اصلاح رفتار، تنبیه یا سرزنش وجود خواهد داشت. کودک وقتی که قدردانی و تحسین والدین را می‌بیند تمایل بیشتری برای همکاری پیدا می‌کند.
بهبود تنظیم هیجانات و مهارت‌های اجتماعی
باید بگوییم که تقویت مثبت در کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها صبر، مهربانی و مهارت‌های حل مسئله را بهتر یاد بگیرند. آن‌ها به مرور یاد می‌گیرند که اقدامات مثبت و رفتارهای خوب مانند رعایت نوبت و استفاده از کلمات مودبانه، منجر به نتایج مثبت می‌شود.
عملکرد بهتر تقویت مثبت نسبت به تنبیه در طولانی‌مدت
تنبیه مانند محروم‌شدن از چیزی یا سرزنش، به طور موقت رفتارهای بد را متوقف می‌کند، اما به کودک یاد نمی‌دهد که در عوض باید چه کاری انجام دهد. تقویت مثبت در کودکان، آن‌ها را به سمت انتخاب‌های بهتر هدایت می‌کند و عزت نفس آن‌ها را از بین نمی‌برد.
این مطلب را هم بخوانید: راه های تشویق کودکان
راهکارهای تقویت مثبت برای کودک
حالا که با مزایای تقویت مثبت در کودکان آشنا شدید، حتما می‌دانید که این روش یک ابزار تربیتی کارآمد و مفید است که به کودک یاد می‌دهد تا به مرور زمان رفتارهای درست را درونی کند. ممکن است برایتان سوال باشد که چطور از تقویت مثبت برای کودک استفاده کنیم. در این بخش راهکارهای عملی را ارائه می‌دهیم تا برای فرزندپروری بهتر از آن‌ها استفاده کنید.
جزئیات را فراموش نکنید
هنگام تحسین و تمجید، به‌جای استفاده از عبارت‌های عمومی، جزئیات را بیان کنید تا کودک بداند که دقیقا چه کاری را درست انجام داده است. این کار حس ارزشمندی را در کودک تقویت می‌کند و او می‌فهمد که چه رفتاری را دوباره تکرار کند.
- ممنونم که اسباب‌بازی‌های خود را جمع کردی. این مسئولیت‌پذیری تو را نشان می‌دهد.
- کارت عالی بود که صبر کردی تا نوبتت برسد.
پاداش‌های کوچک و فوری بدهید
پاداش‌های فوری ارتباط بین رفتار و نتایج مثبت را تقویت می‌کنند. بنابراین بهتر است پاداش‌ها را پس از انجام رفتار درست به کودک ارائه دهید.
- برای بچه‌های کوچک‌تر: از نمودارها و برچسب‌ها کمک بگیرید. برای کارهایی مثل مسواک زدن یا جمع‌کردن وسایل یک برچسب جایزه دهید. جمع کردن چند برچسب می‌تواند منجر به دریافت یک جایزه کوچک شود. برای مثال می‌توانید یک دور بازی اضافی، یک میان‌وعده مورد علاقه یا تماشای برنامه دلخواه را جایزه دهید.
- برای بچه‌های بزرگ‌تر سیستم امتیازبندی را امتحان کنید که کسب امتیاز مشخصی منجر به دریافت جایزه شود.
پاداش‌های غیرمادی بدهید
یکی از نکات مهم در تقویت مثبت در کودکان این است که پاداش‌ها را محدود به جوایز مادی نکنید. لازم نیست همه پاداش‌ها خوراکی یا اسباب‌بازی باشند. پاداش‌های غیرمادی پیوندهای قوی‌تری بین رفتار و پاداش ایجاد می‌کنند و به مرور انگیزه درونی را بهتر تقویت می‌کنند.
- زمان بازی اضافی (۱۰ دقیقه بازی بیشتر در پارک یا خانه)
- امتیازهای ویژه (انتخاب یک فیلم برای تماشا با خانواده، ۱۰ دقیقه بیشتر بیدار ماندن)
- برنامه‌های هیجان‌انگیز (پخت کلوچه همراه با والدین، پیشنهاد برای آخر هفته)
توصیه می‌کنیم در مسیر فرزندپروری با بهتری عادت های فردی کودکان آشنا شوید.
به رفتارهای خوب کودک توجه کنید
بسیاری از والدین فقط بدرفتاری‌ها را متوجه می‌شوند. در عوض فعالانه به دنبال رفتارهای خوب بگردید و آن‌ها را تحسین کنید. این کار باعث می‌شود که کودک تمایل بیشتری برای تکرار رفتارهای خوب خود داشته باشد.
- دیدم که مدادرنگی‌ها را با دوستت به اشتراک گذاشتی، خیلی مهربانانه بود.
- آفرین که توانستی آرامش خود را حفظ کنی.
روش «وقتی… سپس…» را امتحان کنید
با کمک این تکنیک می‌توانید یک رفتار مثبت را به یک پاداش پیوند دهید. این کار انتظارات شما را برای کودک واضح‌تر می‌کند و و انگیزه همکاری او را افزایش می‌دهد.
- وقتی که سبزیجات و میوه‌ها را خوردی، می‌توانی دسر بخوری.
- وقتی تکالیف خود را تمام کردی، می‌توانیم به پارک برویم.
ابراز محبت به کودک را فراموش نکنید
یکی از مهم‌ترین ابزارهای تقویت مثبت در کودکان، محبت فیزیکی و لبخند است که باعث می‌شود کودک بهتر رفتارهای مثبت خود را تکرار کند. حمایت و محبت والدین می‌تواند رفتارهای خوب کودک را تقویت کند.
کودکان را در تعیین هدف مشارکت دهید
به کودکان اجازه دهید که در انتخاب پاداش برای رفتارهای خوب خود مشارکت کنند و انتخاب‌هایی داشته باشند. وقتی کودک حس کند که حرف‌ها و نظراتش مهم هستند، انگیزه بیشتری برای تکرار رفتارهای خوب خواهد داشت. از طرفی کودک می‌تواند احساس ارزشمندی و عزت نفس خود را تقویت کند.
- دوست داری امشب به پارک برویم یا سینما؟
- برای آخر هفته لازانیا را ترجیح می‌دهی یا مرغ؟
نکات مهم برای تقویت مثبت در رفتار کودک
در کنار مواردی که گفتیم، بهتر است از برخی رفتارها اجتناب کنید تا نتیجه عکس نگیرید.
- تمجید بیش از حد نکنید. برای هر چیزی نیازی نیست به کودک بگویید «تو عالی هستی». این کار می‌تواند معنا و اثرگذاری ستایش و تمجید را کاهش دهد.
- رشوه ندهید. برای کاهش یک رفتار منفی، به کودک رشوه ندهید. «اگر گریه نکنی برایت آبنبات می‌خرم» این کار رفتارهای بد را تقویت می‌کند.
- ثابت‌قدم باشید. برای شروع همیشه به رفتارهای خوب پاداش دهید و آن‌ها را تقویت کنید. وقتی که رفتار شکل گرفت، دفعات آن را کاهش دهید.
سخن پایانی
تقویت مثبت در کودکان به شما کمک می‌کند تا با تنش کمتری فرزندپروری داشته باشید و از طرفی رفتارهای خوب را در کودک درونی‌سازی کنید. یادتان باشد که تقویت مثبت به معنی لوس‌کردن کودک یا دادن پاداش‌های مداوم و زیاد نیست. بلکه این ابزار تشویق استراتژیک رفتارهایی است که می‌خواهیم آن‌ها را بیشتر در کودک ببینیم. استفاده درست از پاداش و تحسین و تقویت مثبت رفتار در کودک به داشتن بچه‌هایی شادتر منجر می‌شود. با این روش کودک اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کند و به مرور خوش‌رفتار می‌شود. کلینیک روانشناسی دکتر ساداتی به همراه درمانگران و مشاوران حرفه‌ای خود در کنار شما است تا بتوانید بدون نگرانی دغدغه‌ها و چالش‌های خود را مطرح کنید و روش‌های مناسب را برای تربیت صحیح فرزند خود در پیش بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید