سندرم آسپرگر در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟

مسیر رشد کودکان برای والدین مسیری دشوار و در عین حال هیجان‌انگیز است. کودکان ممکن است در فرایند رشد خود با مشکلات و چالش‌هایی مواجه شوند که این مشکلات روی عملکرد روزمره و ارتباطات افراد تاثیر بگذارد. یکی از این چالش‌ها سندرم آسپرگر است که به‌عنوان یک اختلال رشدی تشخیص داده شده است. این سندرم یکی از زیرمجموعه‌های اختلال طیف اوتیسم در نظر گرفته شده که البته با ویژگی‌های خاص خود متمایز می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم تعریف دقیق و ساده‌ای از سندرم آسپرگر در کودکان ارائه دهیم و ویژگی‌های آن را بیان کنیم. شناخت این سندرم و نشانه‌های آن به والدین کمک می‌کند تا درک بهتری از این چالش داشته باشند و برای بهبود و درمان اقدامات به‌موقعی انجام دهند. برای آشنایی بیشتر با این سندرم با ما همراه باشید. 

آشنایی با سندرم آسپرگر در کودک

سندرم آسپرگر (Asperger Syndrome) در واقع یک بیماری رشدی است که هانس آسپرگر در سال ۱۹۴۰ آن را تعریف کرد. این سندرم که امروزه به عنوان بخشی از اختلال طیف اوتیسم (ASD) در نظر گرفته می‌شود، معمولا با مشکلاتی در ارتباطات و تعاملات اجتماعی و رفتارهای تکراری خود را نشان می‌دهد. از نظر روانشناس کودک، برخلاف برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم، بچه‌هایی که دارای سندرم آسپرگر هستند، معمولا هوش متوسط تا بالاتر از حد متوسط دارند و در رشد مهارت‌های زبانی خود تاخیر قابل توجهی ندارند. با این حال، ممکن است این کودکان در زمینه ارتباطات و سازگاری با تغییرات مشکلاتی را تجربه کنند.

جالب است بدانید که کودکان دارای سندرم آسپرگر معمولا نقاط قوت منحصربه‌فردی دارند. برای مثال، بسیاری از آن‌ها به طور چشمگیری به جزئیات توجه می‌کنند، حافظه فوق‌العاده‌ای دارند یا می‌توانند در برخی از موضوعات خاص، متخصص باشند. شناخت ویژگی‌ها و علائم سندرم آسپرگر در کودکان می‌تواند به اطرافیان کمک کند تا این کودکان را بهتر درک کنند و برای بهبود روش‌های درمانی مناسب را پیش بگیرند. مداخلات درمانی زودهنگام می‌تواند تا حد زیادی از پیشرفت و شدت این سندرم جلوگیری کند.

پیشنهاد می‌کنیم با اختلال اوتیسم نیز بیشتر آشنا شوید.

علائم سندرم آسپرگر در کودکان کدام‌اند؟

حالا که تا حدی با این اختلال آشنا شدید، بهتر است نشانه های سندرم آسپرگر در کودکان را بشناسید تا اگر کودک شما به آن مبتلا بود، بتوانید راحت‌تر آن را تشخیص دهید. نکته مهم این است که هر کودک ممکن است این علائم را به شکل خاص خود نشان دهد، اما معمولا این علائم در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند.

چالش‌های اجتماعی

کودکان دارای سندرم آسپرگر معمولا با تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباطات با دیگران دست و پنجه نرم می‌کنند. این کودکان ممکن است در درک نشانه‌های اجتماعی مثل حالت‌های چهره، لحن صدا یا زبان بدن افراد مشکل داشته باشند. از طرفی برخی از این کودکان تماس چشمی محدودی برقرار می‌کنند یا برخی از آن‌ها به‌شدت و به‌طور ناخوشایندی به فرد مقابل خیره می‌شوند. کودکان دارای سندرم آسپرگر ممکن است فعالیت‌های انفرادی را ترجیح دهد و در ایجاد و حفظ دوستی‌ها مشکل داشته باشد. این بچه‌ها در برخی از موارد در درک لطیفه‌ها، کنایه‌ها یا اصطلاحات مشکل دارند. 

انجام رفتارهای تکراری

کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر معمولا به روتین‌های ثابت و تکراری وابسته هستند. اگر تغییر ناگهانی و غیرمنتظره‌ای بیش بیاید، ممکن است آن‌ها را ناراحت و عصبی کند. این کودکان معمولا رفتارهای تکراری مانند تکان‌دادن دست، چرخاندن اشیا یا ضربه‌زدن به پا انجام می‌دهند. این بچه‌ها در برابر روش‌های جدید و تغییرات مقاومت می‌کنند. 

تمرکز شدید بر علایق خاص

سندرم آسپرگر در کودکان تقریبا باعث علاقه وسواسی و شدید به موضوعات خاص می‌شود. آن‌ها در برخی از زمینه‌های خاصی مثل دایناسورها، قضا، قطارها یا چیزهای خاص دانش عمیقی پیدا می‌کنند. برخی از این کودکان به‌سختی می‌توانند از موضوعات مورد علاقه خود دور شوند و دوست دارند فقط درباره این چیزها صحبت کنند.

زبان و ارتباطات سندرم آسپرگر در کودکان

برخی از کودکان مبتلا به این سندرم ممکن است سبک ارتباطی متفاوتی نسبت به سایر کودکان داشته باشند. برای مثال آن‌ها ممکن است از واژه‌های رسمی یا مناسب بزرگسالان استفاده کنند. لحن صدای آن‌ها ممکن است فاقد تنوع باشد و به شکل یکنواختی حرف بزنند. این کودکان در زمینه‌هایی مانند احوال‌پرسی و مکالمه مناسب مشکل دارند.

حساسیت‌های بالای حسی

بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر نسبت به ورودی‌های حسی واکنش‌های شدیدی دارند. برای مثال نورهای شدید بسیار روشن، صداهای بلند، بوهای تند یا برخی از بافت‌های خاص می‌تواند آن‌ها را ناراحت کند. از طرفی برخی از آن‌ها ممکن است نسبت به برخی از ورودی‌های حسی مثل دیگران واکنشی نشان ندهند. 

دلایل ابتلا به سندرم آسپرگر در کودکان چیست؟

باید گفت که علت سندرم آسپرگر در کودکان هنوز به طور دقیق شناخته نشده است. با این حال بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که احتمالا ترکیبی از عوامل مختلف می‌تواند در ایجاد این سندرم نقش داشته باشد. 

• عوامل ژنتیکی: باید گفت که ژنتیک نقش مهمی در ایجاد این سندرم دارد. سابقه خانوادگی و ابتلای خویشاوندان نزدیک به آسپرگر، تغییرات ژنتیکی و تاثیر آن‌ها بر عملکرد مغز و جهش‌های ژنتیکی می‌تواند در ایجاد آسپرگر موثر باشد.
• تفاوت در ساختار عصبی مغز: ممکن است افراد مبتلا به آسپرگر عملکرد مغزی متفاوتی داشته باشند و ارتباطات خاصی بین مناطق مختلف مغز وجود داشته باشد که این تفاوت در نحوه پردازش اطلاعات تاثیر می‌گذارد. همچنین عدم تعادل عصبی شیمیایی در مغز ممکن است بر خلق و خو، رفتارهای اجتماعی و پردازش‌های حسی تاثیر بگذارد.
• عوامل محیطی: برخی از محققان معتقد هستند که برخی از عوامل محیطی در دوران بارداری یا اوایل نوزادی می‌تواند در ایجاد آسپرگر نقش داشته باشد. شرایط مادر در دوران بارداری، دیابت، عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض سموم می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد. همچنین تولد کودک نارس یا با وزن بسیار کم نیز او را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد. 

راه های درمان سندرم آسپرگر در کودکان

باید بگوییم که خوشبختانه سندرم آسپرگر در کودکان به میزان زیادی قابل بهبود و کنترل است. با این حال هیچ روش درمانی نمی‌تواند این سندرم را به طور کامل و قطعی درمان کند. در ادامه به روش‌هایی اشاره می‌کنیم که می‌توانند از جنبه‌های مختلف عملکرد کودکان مبتلا به آسپرگر را بهبود دهند. 

رفتار درمانی کودکان دارای آسپرگر

مهم‌ترین روش برای مدیریت و بهبود آسپرگر، رفتار درمانی است. این درمان‌ها بر آموزش مهارت‌های جدید و مدیریت و کاهش رفتارهای مشکل‌ساز تمرکز دارند. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تجزیه و تحلیل رفتار کاربردی یا ABA از تقویت مثبت برای تشویق رفتارها و مهارت‌های مناسب استفاده می‌کند. 
• درمان شناختی-رفتاری یا CBT به کودک در درک و مدیریت احساسات، رفتارهای وسواسی و اضطراب‌ها کمک می‌کند و راهبردهای مقابله‌ای برای روبه‌رو شدن با چالش‌های اجتماعی را آموزش می‌دهد.

آموزش مهارت‌های اجتماعی

گفتیم که سندرم آسپرگر در کودکان باعث ایجاد مشکل در روابط، مکالمات و درک نشانه‌های اجتماعی می‌شود. روش‌هایی مانند گروه درمانی کودکان این امکان را می‌دهد تا تعامل با همسالان خود را تمرین کنند و مکالمه نوبتی و مناسب را یاد بگیرند. همچنین درمانگران از سناریوهای ایفای نقش و الگوسازی استفاده می‌کنند تا به کودک واکنش‌ها و تعاملات صحیح را بیاموزند. 

گفتار درمانی و زبان درمانی

بسیاری از کودکان مبتلا به آسپرگر معمولا توانایی‌های کلامی قوی دارند، اما ممکن است در برخی از مهارت‌های زبانی کاربردی مشکل داشته باشند. با کمک بهبود مهارت‌های مکالمه کودک یاد می‌گیرد که چطور مکالمه را شروع و حفظ کند. همچنین درک زبان بدن، حالت‌های چهره و نشانه‌های غیرکلامی به کودک آموزش داده می‌شود. 

مشاوره فردی کودکان

سندرم آسپرگر در کودکان ممکن است به ایجاد اضطراب و افسردگی دامن بزند، زیرا کودک حس می‌کند که با چالش‌های اجتماعی روبه‌رو شده است یا با دیگران تفاوت‌هایی دارد. در این موارد مشاوره فردی کودکان می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. این جلسه‌ها به کودک کمک می‌کنند تا احساسات خود را بهتر درک کند و برای مدیریت اضطراب و بهبود روابط خود راهکارهایی پیدا کند. 

کار درمانی برای سندرم آسپرگر در کودکان

این روش به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد نیاز برای زندگی روزمره را بهبود دهد. با کمک کار درمانی کودک می‌تواند واکنش به ورودی‌های حسی را در کودک تنظیم کند. همچنین این روش به کودک کمک می‌کند تا هماهنگی بدن و انجام کارهای فیزیکی مختلف را بهبود دهد.

دارو درمانی

به طور خاص برای درمان سندرم آسپرگر دارویی وجود ندارد، اما با تشخیص روانپزشک حرفه‌ای، ممکن است برای کاهش اضطراب و علائم افسردگی یا برای کاهش رفتارهای وسواسی داروهایی تجویز شود که مسیر بهبود آسپرگر را راحت‌تر کند. دارو درمانی برای کودکان حتما باید زیر نظر روانپزشک انجام شود.

نکات مهم در برخورد با کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر

در کنار روش‌هایی که برای بهبود سندرم آسپرگر در کودکان گفتیم، باید اشاره کنیم که والدین نقشی اساسی در این مسیر دارند. این کودکان در کنار مشکلاتی که تجربه می‌کنند، نقاط قوت و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. بنابراین درک والدین می‌تواند طی‌کردن این مسیر را برای کودک بسیار آسان‌تر کند. در ادامه برخی از نکات کاربردی برای رفتار با کودک مبتلا به سندرم آسپرگر را مرور می‌کنیم.

اطلاعات خود را توسعه دهید

مهم‌ترین کار برای والدینی که کودک مبتلا به آسپرگر دارند، درک بهتر و عمیق‌تر این سندرم است. درباره این اختلال، ویژگی‌ها، احساسات و رفتارهای موثر بر آن اطلاعات کسب کنید. از کتاب‌ها و مقالات کمک بگیرید و در کارگاه‌های آموزشی شرکت کنید. سعی کنید ویژگی‌ها و علائم منحصربه‌فرد کودک خود را درک کنید تا بتوانید رفتارهای مناسب و روش‌های بهبود را پیدا کنید.

بر نقاط قوت کودک تمرکز کنید

کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر معمولا استعدادها یا علایق منحصربه‌فردی دارند که پرورش آن‌ها می‌تواند بسیار ارزشمند باشد. عزت نفس آن‌ها را تقویت کرده و فضایی را برای رشد و پرورش علایق آن‌ها فراهم کنید.

 مهارت‌های اجتماعی را آموزش دهید

با کمک بازی‌ها، داستان‌ها، بازی‌کردن نقش‌ها و کتاب‌های مختلف مهارت‌های اجتماعی و نحوه تعامل صحیح را به کودک بیاموزید. بهبود مهارت های اجتماعی در کودکان به‌مرور باعث می‌شود که کودک در تعاملات خود پیشرفت کند.

محیط ساختاریافته بسازید

سعی کنید در خانه روتین‌های منظمی برای زندگی روزمره خود و کودک طراحی کنید. با کمک بردها و تقویم‌ها برنامه‌های هر روز را یادداشت کنید. این کار به کودک کمک می‌گند تا ثبات و آرامش بیشتری داشته باشد.

صبور و انعطاف‌پذیر باشید

رفتار با کودک مبتلا به سندرم آسپرگر چالش‌هایی دارد که باید خود را برای آن آماده کنید. سعی کنید در این مسیر تاب‌آوری خود را بهبود دهید تا بتوانید رفتار بهتری با کودک داشته باشید و او را بهتر درک کنید. در طول بحران یا زمانی که کودک نمی‌تواند احساسات خود را کنترل کند، آرامش خود را حفظ کنید و فضای خانه را از تنش‌ها دور نگه دارید. سعی کنید از خودتان در این مسیر مراقبت کنید و حتما زمانی را به خودتان اختصاص دهید. 

از روانشناس کودک کمک بگیرید

در کنار همه کارهایی که انجام می‌دهید، برای درک میزان پیشرفت و نحوه رفتار درست با کودک مبتلا به سندرم آسپرگر، حتما از یک فوق تخصص روانشناس کودک در تهران یا شهر خود کمک بگیرید. این کار به شما کمک می‌کند تا بتوانید راهکارهای مناسب برای رفتار با کودک و درک بهتر احساسات و افکار او را پیدا کنید. 

سخن پایانی

سندرم آسپرگر در کودکان بر رفتارها و تعاملات اجتماعی کودک تاثیر می‌گذارد و یکی از سندرم‌های رشدی به شمار می‌رود. اگرچه علائم آسپرگر شباهت زیادی با اوتیسم دارد، اما کودکان مبتلا به آسپرگر ویژگی‌های خاصی دارند که ممکن است آن‌ها را از کودکان اوتیستیک متمایز کند. در هر حال درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد، اما این سندرم تا حد زیادی قابل بهبود و مدیریت است. مهم است که والدین علائم آسپرگر در کودک را بشناسند تا بتوانند برای ارزیابی دقیق و شروع فرایند بهبود و مدیریت آن اقدام کنند. کلینیک دکتر ساداتی در کنار شما است تا بتوانید با کمک درمانگران حرفه‌ای، کیفیت زندگی کودک خود را بهبود دهید.