دلایل بدرفتاری کودکان و راه های برخورد با آن

همه والدین دوست دارند کودکی خوش‌رفتار، باادب و دارای رفتارهای مناسب داشته باشند. اما همیشه همه‌چیز آن‌طور که می‌خواهیم پیش نمی‌رود. گاهی کودکان رفتارهای نامناسبی از خود نشان می‌دهند که می‌تواند بسیار ناامیدکننده باشد. بدرفتاری در کودکان برای بسیاری از والدین چالش‌های زیادی به دنبال دارد. به همین دلیل شناخت بهتر این رفتارها و دلایل آن‌ها باعث می‌شود تا والدین درک بهترین از رفتارهای فرزند خود داشته باشند. در این مطلب می‌خواهیم درباره دلایل بدرفتاری کودکان صحبت کنیم و راه هایی را برای برخورد با بدرفتاری کودک ارائه دهیم. برای آشنایی بیشتر با ریشه‌های این رفتارها در بچه‌ها با ما همراه باشید. 

بدرفتاری در کودکان به چه معنی است؟

در قدم اول باید بدانید که بدرفتاری در کودک یعنی چه. به طور کلی بدرفتاری کودکان به اعمال و رفتارهایی گفته می‌شود که ایجادکننده اختلال، خلاف قوانین و انتظارات، خارج از چارچوب‌های تعیین‌شده برای کودک و رفتارهایی نامناسب هستند. بدرفتاری در کودک می‌تواند به شکل‌های مختلفی خود را نشان دهد که انجام این رفتارها به ویژگی‌های مختلفی مانند سن و شخصیت کودک، محیط رشد و خانواده بستگی دارد. 

انواع رایج بدرفتاری کودکان

• سرپیچی کردن: یکی از شایع‌ترین انواع بدرفتاری در کودک این است که از دستورات یا قوانین سرپیچی کرده و از اجرای آن‌ها امتناع می‌کند.
• پرخاشگری: بسیاری از کودکان نیز بدرفتاری خود را با پرخاشگری نشان می‌دهند که این رفتارها می‌تواند شامل کتک‌زدن دیگران، گاز گرفتن و فریاد زدن باشد.
• کج خلقی: در بسیاری از کودکان به‌خصوص در سنین پایین‌تر طغیان‌های عاطفی و کج‌خلقی بسیار مشاهده می‌شود. 
• بی‌احترامی: یکی دیگر از انواع بدرفتاری در کودکان استفاده از کلمات و سخنان نامناسب با دیگران است. 
• دروغ‌گویی: برخی از کودکان نیز به دروغ‌گویی روی می‌آورند و حقیقت را پنهان کرده یا آن را تغییر می‌دهند.
• دزدی: بعضی از بچه‌ها نیز بدون اجازه وسایل دیگران را برمی‌دارند. 

آشنایی با دلایل بدرفتاری در کودک

حالا که با مفهوم بدرفتاری کودکان آشنا شدید باید بدانید که رفتارهای نامناسب در کودک دلایل مختلفی دارد که آشنایی با این عوامل می‌تواند به شما در درک بهتر رفتارهای بد کودک کمک کند. در ادامه این دلایل را مرور می‌کنیم.

مراحل رشد کودک

یکی از مهم‌ترین دلایل بدرفتاری در کودک این است که او مراحل رشدی خود را پشت سر می‌گذارد. کودک می‌خواهد دنیای اطراف خود را کشف کند و به‌مرور علاقه دارد که مستقل عمل کند. بنابراین به رفتارهایی خارج از چارچوب و مرزهای تعیین‌شده دست می‌زند تا تجربه کند. از طرفی برخی از کودکان کوچک‌تر ممکن است درک درستی از قوانین، مرزها و پیامدهای رفتارهای نادرست را نداشته باشند. با کمک روانشناس در کلینیک روانشناسی کودک و نوجوان می‌توانید بیشتر درباره مراحل رشد کودک بدانید.

نیاز به توجه دلیل بدرفتاری کودک

باید بگوییم که یکی از رایج‌ترین دلایل بدرفتاری کودکان این است که نیاز به توجه اطرافیان دارند. برخی از کودکان برای جلب توجه والدین یا معلمان می‌خواهند کاری انجام دهند، حتی اگر آن کار رفتاری نامناسب باشد. همچنین برخی از کودکان برای جلب توجه والدین می‌خواهند با خواهر و برادر خود رقابت کنند که این رقابت در بسیاری از موارد منجر به انجام رفتارهای نامناسب می‌شود. 

چالش‌های عاطفی در کودکان

برخی از بچه‌ها در ابراز احساسات خود ناتوان هستند، به‌خصوص کودکان خردسال هنوز درک درستی از احساسات خود ندارند که این ویژگی باعث ناامیدی، خشم و انجام رفتارهای نامناسب می‌شود. همچنین بعضی از کودکان وقتی در محیط‌های استرس‌زا قرار می‌گیرند، برای دوری از این موقعیت و مقابله با آن بدرفتاری می‌کنند. با کمک بهترین روانشناس کودک در تهران می‌توانید به فرزند خود در درک بهتر احساسات کمک کنید.

عوامل محیطی موثر در بدرفتاری کودک

یکی از مهم‌ترین دلایل بدرفتاری در کودک عوامل محیطی است که روی افکار و احساسات او تاثیر می‌گذارد.

• تغییرات شدیدی مانند طلاق و جدایی والدین، تولد خواهر و برادر جدید، مهاجرت یا نقل مکان به خانه جدید می‌تواند برای کودک سنگین باشد و باعث انجام کارهای نامناسب شود. 
• ممکن است کودک در محیط مدرسه دچار قلدری شود یا به دلیل فشار تحصیلی برای فرار از مشکلات خود بدرفتاری کند. 
• اگر نیازهای اساسی کودک رفع نشود و او خستگی، گرسنگی یا بیماری را تجربه کند، تحریک‌پذیری او افزایش پیدا می‌کند و این مشکلات می‌تواند کودک را مستعد بدرفتاری کند. 

تقلید از والدین

بسیاری از کودکان رفتارهای بزرگسالان را تقلید و الگوسازی می‌کنند. بنابراین اگر والدین رفتارهای نامناسبی داشته باشند، می‌توانند آن را به کودک نیز  منتقل کنند. همچنین برخی از کودکان به‌خصوص در اوایل دوران نوجوانی از دوستان و هم‌سالان خود تقلید می‌کنند و برای اینکه آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهند، دست به رفتارهای نامناسب می‌زنند. 

فقدان ساختار مناسب در خانه

باید بدانید که ایجاد یک ساختار مناسب، تعریف مرزها، قوانین و محدودیت‌های مناسب می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از بدرفتاری کودک داشته باشد. اگر قوانین واضح و ثابت نباشند و آن‌ها را برای کودک توضیح ندهید، آن‌ها نمی‌دانند چه قوانینی را رعایت کنند. همچنین بهتر است یک روتین و روال مناسب در خانه تنظیم کنید، زیرا برنامه‌های آشفته و غیرقابل پیش‌بینی می‌تواند به بدرفتاری کودک دامن بزند.

تجربه و کنجکاوی کودک

باید گفت که همیشه بدرفتاری کودکان نشانه مشکل نیست. برخی از بچه‌ها به طور طبیعی می‌خواهند تجربه کنند و پیامدها را ببینند تا مرزها را آزمایش کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا درباره دنیای اطراف خود بیشتر یاد بگیرند. برخی از کودکان هم به دلیل کنجکاوی، میل به کاوش و یافتن چیزهای جدید رفتارهای مختلفی انجام می‌دهند. 

این مطلب را هم بخوانید: راه های کنترل خشم در کودکان

چگونه با بدرفتاری کودکان برخورد کنیم؟

وقتی که دلایل بدرفتاری کودکان را بدانید، بهتر می‌توانید راه حل مناسب را برای جلوگیری از تکرار این رفتارها پیدا کنید. درک دلایل انجام رفتارهای نامناسب باعث می‌شود که شناخت بهتری از فرزند خود پیدا کنید. در ادامه راه هایی را بیان می‌کنیم تا بدانید چطور با بدرفتاری کودکان برخورد کنید. 

انتظارات خود را واضح بیان کنید

برای جلوگیری از سوء برداشت و ابهام در ذهن کودک بهتر است انتظارات و قوانین را به‌طور روشن و شفاف بیان کنید. یادتان باشد که قوانین باید متناسب با سن رشد کودک باشند. این قوانین و مرزها را برای کودک به طور کامل توضیح دهید و دلایل هر کدام از چارچوب‌ها را به کودک بگویید. 

پیامدهای مشخصی برای رفتارهای نادرست تعیین کنید

یکی از مهم‌ترین کارهایی که بسیاری از والدین آن را انجام نمی‌دهند، تعیین پیامدهای مناسب است. باید برای هر قانون پیامد مشخص و واضحی را متناسب با آن در نظر بگیرید. این کار باعث می‌شود تا کودک بداند با بدرفتاری دقیقا چه چیزی منتظرش است. در صورتی که کودک رفتار نامناسبی انجام داد، پیامد آن را اجرا کنید تا کودک بداند عمل بر خلاف قوانین، نتایجی به دنبال دارد. 

تقویت مثبت را فراموش نکنید

یکی از بهترین راه ها برای مقابله با بدرفتاری کودکان این است که رفتارهای مثبت را تحسین و تشویق کنید. به کارهای خود متناسب با نوع کار پاداش دهید و کودک را به تکرار این رفتارها تشویق کنید. همچنین تلاش و عملکرد خوب کودک را تشویق کنید و فقط بر نتایج تمرکز نداشته باشید. 

ارتباط موثر با کودک را از یاد نبرید

سعی کنید همیشه زمانی را برای گوش‌دادن فعالانه به کودک اختصاص دهید. فضایی در نظر بگیرید تا کودک بتواند احساسات خود را بیان کند و نگرانی‌هایش را ابراز کند. احساسات آن‌ها را تایید کنید و بگویید که آن‌ها را درک می‌کنید. همچنین سعی کنید در محیطی آرام برای کودک توضیح دهید که چرا رفتارش نامناسب است.

 این مطلب را هم بخوانید: مهم ترین چالش های فرزندپروری

مدیریت احساسات را به کودک آموزش دهید

یکی از مهم‌ترین کارها برای برخورد با بدرفتاری کودکان این است که مدیریت عواطف و احساسات را به آن‌ها یاد دهید. به کودک کمک کنید تا احساسات خود را شناسایی و درک کند و آن‌ها را با روش‌های سالم مدیریت کند. به کودک مهارت‌های مقابله‌ای برای کاهش استرس و اضطراب، مدیریت خشم و هیجان را یاد دهید تا به‌مرور بتواند آن‌ها را تمرین کند.

برای کودک خود الگو باشید

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، کودک از اطرافیان خود الگوبرداری می‌کند، بنابراین وظیفه والدین است که الگوی خوبی برای فرزند خود باشند. رفتارهای خود را بهبود دهید و سعی کنید احساسات خود را به‌خوبی مدیریت کنید. از دروغ‌گویی، پرخاشگری و بی‌احترامی به دیگران پرهیز کنید تا کودک این رفتارها را تکرار نکند. 

راه‌های آرام‌سازی را به کودک بیاموزید

سعی کنید همراه با کودک تمرین‌هایی را انجام دهید که در موقعیت‌های دشوار و تنش‌زا به آرام‌شدن کودک کمک کند.استراتژی‌های مختلفی مانند تمرین‌های تنفسی، فاصله گرفتن از محل تنش‌ها و تجسم فضای مثبت می‌تواند به کاهش رفتارهای نامناسب و پرخاشگری‌های کودک بسیار کمک کند.

از روانشناس کودک کمک بگیرید

اگر راه‌هایی که بیان کردیم به شما کمکی نکرد یا نمی‌دانید کدام روش برای کودک شما بهتر جواب می‌دهد، حتما از یک روانشناس کودک خوب کمک بگیرید. روانشناس کودک به شما کمک می‌کند تا درک و شناخت بیشتری از فرزند خود به دست آورید و مطابق با نیازها، ویژگی‌ها، شخصیت و سن رشد او رفتارهای خود را تنظیم کنید. 

سخن پایانی

بدرفتاری در کودکان می‌تواند برای بسیاری از والدین آزاردهنده باشد. والدین باید در ابتدا تلاش کنند تا دلایل بدرفتاری کودک خود را پیدا کنند و شناخت بیشتری از او پیدا کنند. سپس بر اساس این دلایل راه‌هایی را برای کاهش بدرفتاری فرزند خود پیدا کنند. باید بدانید که اجرای این راهکارها و نتیجه‌گرفتن از آن‌ها نیازمند صرف زمان و حوصله بسیار است و به صبوری زیادی نیاز دارد. اما باید امیدوار باشید که رفتارهای بد کودک قابل تغییر است و به همین دلیل نباید دست از تلاش بردارید.