آسیب های تنبیه بدنی کودک + راهکارهای جایگزین تنبیه فیزیکی کودکان

تنبیه بدنی از دیرباز موضوعی بحث‌برانگیز برای تربیت و آموزش کودکان بوده است. سالیان سال از تنبیه بدنی و کتک زدم برای ابزاری ضروری در جهت اصلاح رفتار کودک استفاده می‌شد. با این حال خوشبختانه در سال‌های اخیر درک روانشناسان از حوزه رشد کودک ارتقا پیدا کرده و تحقیقات بسیاری درباره تنبیه فیزیکی کودکان و پیامدهای آن انجام شده است. باید بدانید که تنبیه بدنی کودک بیشتر از اینکه تاثیر تربیتی داشته باشد، می‌تواند به طور چشمگیری بر سلامت روان و رفاه عاطفی کودک تاثیر منفی بگذارد. در این مطلب می‌خواهیم درباره انواع تنبیه فیزیکی کودکان و نیز آسیب های تنبیه بدنی کودک صحبت کنیم. همچنین راهکارهایی برای والدین ارائه می‌دهیم. پس تا پایان با ما همراه باشید.

انواع تنبیه بدنی در کودک

در ابتدا باید درک دقیق‌تر و درست‌تری از تنبیه بدنی کودکان داشته باشید. به طور ساده، تنبیه بدنی به استفاده از نیروی فیزیکی روی جسم کودک گفته می‌شود که برای تنبیه یا اصلاح رفتار کودک از آن استفاده می‌شود. تنبیه فیزیکی یا تنبیه بدنی معمولا درجه‌های مختلفی از درد و ناراحتی را در کودک ایجاد می‌کند. معمولا برخی از والدین یا مربیان برای دوری کردن کودک از رفتارهای بد از این نوع تنبیه استفاده می‌کنند. از نظر روانشناس کودک تنبیه بدنی می‌تواند اثرات ماندگاری روی ذهن و روان کودک بر جای بگذارد و سلامت روان کودک را با خطر روبه‌رو کند. این نوع تنبیه انواع مختلفی دارد که در ادامه به برخی از مدل‌های شایع آن اشاره می‌کنیم.

• ضربه به باسن کودک
• سیلی زدن به صورت کودک 
• تنبیه با کمک یک وسیله مانند خط‌کش، کمربند، دمپایی و غیره
• نیشگون گرفتن از بدن کودک یا پیچاندن گوش 
• ضربه زدن به پاها، دست‌ها یا بدن کودک
• اعمال فیزیکی اجباری در موقعیت‌های ناراحت‌کننده و آزاردهنده، مانند زانو زدن در گوشه اتاق یا نگه‌داشتن یک جسم سنگین
• تکان دادن شدید کودک 

این مطلب را هم بخوانید: مشکلات کودکان بدسرپرست

آسیب های تنبیه بدنی کودکان

تنبیه بدنی کودک معمولا با هدف اصلاح رفتار بچه‌ها انجام می‌شود، اما این روش، اثرات منفی بر سلامت جسمی کودک می‌گذارد که برخی از این اثرات می‌تواند تا بزرگسالی همراه با کودک باقی بماند. شاید در کوتاه‌مدت، کودک رفتار خود را اصلاح کند، اما بدون شک آسیب‌های بلندمدت آن بسیار بیشتر است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آسیب های تنبیه بدنی کودکان اشاره می‌کنیم.

آسیب‌های روانی و عاطفی تنبیه بدنی کودک

• کودکانی که در معرض تنبیه بدنی قرار می‌گیرند، معمولا سطوح بالایی از ترس و اضطراب را تجربه می‌کنند. آن‌ها به‌جای اینکه دلیل رفتار اشتباه خود را بدانند، معمولا دچار ترس می‌شوند.  
• تنبیه بدنی کودک می‌تواند باعث ایجاد حس تحقیر و بی‌ارزشی در کودکان شود و آن‌ها را مورد بی‌مهری قرار دهد. بنابراین به‌مرور کودک را به فردی بی‌اعتماد‌به‌نفس تبدیل می‌کند.
• تنبیه بدنی مکرر در کودکان می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی و مشکلات عاطفی را بسیار افزایش دهد. این کودکان معمولا خشم فروخورده یا غم زیادی را تجربه می‌کنند.

مشکلات رفتاری تنبیه بدنی کودکان

• کودکانی که تنبیه بدنی را تجربه می‌کنند به احتمال زیاد رفتارهای پرخاشگرانه‌ای نسبت به هم‌سالان، خواهر و برادران و والدین نشان می‌دهند. آن‌ها یاد می‌گیرند که تعارضات را از طریق خشونت و برخورد فیزیکی حل کنند. 
• تنبیه فیزیکی و کتک زدن کودک می‌‌تواند رفتارهای ضداجتماعی در کودک را تقویت کند. دزدی، دروغ‌گفتن یا قلدری با دیگران همگی ممکن است به دلیل احساس ناامیدی یا فرار از تنبیه خود است. 
• کودکانی که تنبیه بدنی می‌شوند، یاد می‌گیرند که به‌جای خودکنترلی و تنظیم رفتارها و احساسات، از ترساندن استفاده کنند.

شکاف روابط بین والدین و فرزندان

• یکی از مهم‌ترین آسیب های تنبیه بدنی کودک و کتک‌زدن فرزندان این است که به پیوند بین والدین و فرزندان آسیب می‌رساند. کودک نمی‌تواند حس اعتماد و حمایت را از والدین خود دریافت کند.
• تنبیه فیزیکی بچه ها به‌مرور جایگزین ارتباط مفید و سازنده می‌شود و مانع گفت‌وگو درباره دلایل اشتباهات کودک می‌شود. بنابراین کودک از اشتباهاتش درس نمی‌گیرد و دوباره آن‌ها را تکرار می‌کند. 

اختلال در رشد شناختی و عملکرد تحصیلی

• از دیگر آسیب‌هایی که تنبیه بدنی به کودک وارد می‌کند، امکان تاخیر در رشد شناختی است. استرس ناشی از کتک‌خوردن کودک می‌تواند رشد مغز و به‌ویژه بخش‌های مرتبط با تصمیم‌گیری و مدیریت احساسات را با اختلال روبه‌رو کند. 
• استرس شدید به دلیل ترس از تنبیه بدنی می‌تواند تاثیر منفی روی عملکرد کودک در مدرسه بگذارد و تمرکز کودک را با مشکل روبه‌رو می‌کند.

آسیب فیزیکی ناشی از تنبیه

در بسیاری از موارد تنبیه بدنی کودکان می‌تواند به جسم آن‌ها آسیب برساند. شکستگی، کبودی، ایجاد زخم و کوفتگی ممکن است در اثر تنبیه‌های فیزیکی به وجود بیاید. از طرفی کودکانی که از سن پایین تنبیه بدنی را تجربه می‌کنند، به این باور می‌رسند که خشونت روشی قابل قبول برای اعمال کنترل یا حل مشکلات است و به همین دلیل خشونت را عادی‌سازی می‌کنند.

نتیجه معکوس تنبیه بدنی کودکان

باید بدانید که تنبیه فیزیکی و کتک زدن کودک ممکن است به مدت موقتی رفتار بد کودک را اصلاح کند، اما این به معنی اصلاح دائمی رفتار نیست. از طرفی تنبیه بدنی در برخی از کودکان نتیجه معکوس دارد و کودک با سرپیچی، مخفی‌کاری و پرخاشگری، دوباره آن رفتارها را انجام می‌دهد. 

آسیب‌های بزرگسالی

افرادی که در سنین کودکی تحت تنبیه بدنی شدید بوده‌اند، بیشتر از دیگران در معرض افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه و تجربه‌های تروما هستند. سلامت روان این افراد در بزرگسالی نیز با خطر روبه‌رو است. 

این مطلب را بخوانید: رفتارهای اشتباه والدین با کودک

راه های جایگزین تنبیه بدنی کودک

برای اینکه بتوانید فرزندپروری بهتری داشته باشید و از طرفی کودکی با روان سالم و رفتارهای مناسب تربیت کنید، بهتر است به‌جای تنبیه بدنی به جایگزین‌های آن فکر کنید. در ادامه چند راهکار کاربردی برای جایگزین کردن با تنبیه بدنی ارائه می‌دهیم.

استراتژی‌های انضباطی مثبت را آموزش دهید

• از انتظارات و قوانین واضح و شفاف استفاده کنید و آن‌ها را برای کودک به طور کامل توضیح دهید.
• رفتارهای خوب کودک را تایید و تحسین کنید تا آن‌ها را به‌مرور بیشتر تکرار کند.
• مسیر رفتار کودک را تغییر دهید و در زمان بدرفتاری، سعی کنید فعالیت دیگری را جایگزین کنید.

پیامدهای منطقی و متناسب در نظر بگیرید

• به کودک اجازه دهید تا تجربه کند و با پیامد انتخاب‌های خود مواجه شود.
• سعی کنید پیامدها را متعادل و متناسب با قوانین طراحی کنید. 

تنش‌ها را کاهش دهید

• اگر می‌بینید کودک از چیزی عصبانی است، به او فرصت دهید تا آرام شود. به او بگویید که بعد از اینکه هر دو آرام شدید، درباره موضوع صحبت خواهید کرد.
• راهبردهای آرام‌سازی را به کودک بیاموزید. راه‌هایی برای مدیریت احساسات به کودک یاد دهید تا هنگام ناراحتی یا تنش از آن‌ها استفاده کند.

این مطلب هم برای شما مفید است: نکات مهم رفتار با کودک

همراه با کودک راه حل پیدا کنید

• از او بخواهید درباره احساساتش صحبت کرده و آن‌ها را بیان کند.
• همراه با فرزند خود برای حل مشکلات و چالش‌ها راهکار پیدا کنید تا کودک اعتماد و حمایت شما را دریافت کند.

مرزها و محدودیت‌ها را تعیین کنید

• محدودیت‌ها را شفاف و واضح تعریف کرده و به آن‌ها پایبند باشید. با این کار کودک می‌آموزد که چه چیزهایی قانون‌شکنی به شمار می‌رود.
• از عبارت «وقتی…، سپس…» استفاده کنید تا کودک بتواند انتظارات شما را درک کند. برای مثال بگویید «وقتی تکالیف تمام شد، سپس می‌توانی تلویزیون تماشا کنی» 

مدل خوبی برای فرزند خود باشید

کودکان با مشاهده رفتارهای والدین چیزهای زیادی یاد می‌گیرند. بنابراین بهتر است به‌جای فریاد، عصبانی‌شدن یا دشنام دادن، نفس عمیق بکشید، تنش را از خود دور و احساسات خود را مدیریت کنید تا کودک نیز این روش رفتار را از شما یاد بگیرد.

از متخصص کمک بگیرید

یادتان باشد که داشتن فرزند سالم در صورتی امکان‌پذیر است که خودتان هم از نظر روانی سالم باشید و مراقبت از خود داشته باشید. بنابراین اگر در مدیریت احساسات و تنش‌ها مشکل دارید، یا نمی‌دانید با رفتارهای نامناسب کودک چه کنید، وقت آن است که از روانشناس کودک کمک بگیرید. بهتر است با کمک بهترین روانشناس کودک در تهران اطلاعات خود را درباره فرایند و مراحل رشد کودک افزایش دهید. با این کار درک بهتری از فرزند خود خواهید داشت و بهتر می‌توانید چالش‌های پیش رو را مدیریت کنید. 

سخن پایانی

تنبیه بدنی کودکان یکی از راه‌هایی است که بسیاری از والدین از آن برای تخلیه خشم و تنش و نیز برای اصلاح رفتار کودک استفاده می‌کنند. با این حال باید بدانید که این روش می‌تواند آسیب‌های عمیقی به کودک وارد کند و فرایند رشد و سلامت روان او را با مشکل روبه‌رو کند. تنبیه بدنی و کتک زدن کودک باعث ایجاد استرس، اضطراب و ترس‌های ماندگار می‌شود که تا بزرگسالی ممکن است ادامه داشته باشد. بنابراین بهتر است تمرین کنید و به‌جای استفاده از تنبیه بدنی راهکارهای جایگزین را امتحان کنید. اگر نمی‌دانید چه راهی برای شما و فرزندتان مناسب است، می‌توانید از متخصصان و درمانگران کلینیک دکتر ساداتی کمک بگیرید.