تاخیر رشد کودکان چیست و چه دلایلی دارد؟
هر کودکی با سرعت و به سبک منحصربه‌فرد خود رشد می‌کند، اما برای برخی از کودکان دستیابی به نقاط عطف رشدی خاصی در زمینه‌هایی مانند گفتار، مهارت‌های حرکتی، تعاملات اجتماعی یا توانایی‌های شناختی ممکن است زمان بیشتری طول بکشد. تاخیر در رشد بدون شک بسیاری از والدین را نگران می‌کند، اما مهم است بدانید که این مشکل در بسیاری از موارد قابل درمان و پیگیری است و کودک می‌تواند بر چالش‌های رشدی خود غلبه کند. در این مطلب می‌خواهیم درباره تاخیر رشد کودکان صحبت کنیم و دلایل و علائم مشکلات رشدی کودک را ارائه دهیم. آشنایی با این ویژگی‌ها به والدین کمک می‌کند تا بتوانند سریع‌تر برای بهبود و درمان کودک اقدام کنند. برای آشنایی با تاخیر در رشد کودک با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
تاخیر رشد کودکان چیست؟
در ابتدای مسیر بهتر است درک دقیق‌تر و بهتری از این مشکل داشته باشید. از نظر بهترین روانشناس کودک، تاخیر در رشد به شرایطی گفته می‌شود که در آن کودک در محدوده سنی مورد انتظار، به نقاط عطف رشدی خاص خود نمی‌رسد. این نقاط عطف شامل مهارت‌های مختلفی مانند رشد حرکتی، برقراری ارتباط، ایجاد تعاملات اجتماعی، تعاملات اجتماعی یا مدیریت هیجانات است. سرعت رشد کودکان بسیار زیاد است و اگر کودک در چندین مورد رشد از همسالان خود عقب بیفتد، باید به این تاخیرها توجه کرد.
انواع تاخیر رشدی کودک
تاخیر در رشد می‌تواند از نظر شدت و نوع متفاوت باشد و کودک ممکن است به یک یا چند نوع از آن دچار شود.
- تاخیر رشدی حرکتی: مشکل در مهارت‌های فیزیکی مانند نشستن، خزیدن، راه رفتم یا انجام کارهای حرکتی ظریف مثل در دست گرفتن مداد.
- تاخیر در گفتار و زبان: چالش در صحبت کردن، درک کردن یا استفاده درست و موثر از زبان.
- تاخیر رشد شناختی: وجود مشکل در تفکر، استدلال، یادگیری یا یادآوری چیزها.
- تاخیر اجتماعی یا عاطفی: مشکل در تعامل با دیگران، تنظیم احساسات یا ایجاد روابط.
علت تاخیر رشد کودکان
تاخیر در رشد کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که در بسیاری از موارد دلیل و ریشه اصلی آن به طور قطعی قابل تشخیص نیست. از طرفی ترکیبی از عوامل مختلف هم می‌تواند در ایجاد این چالش موثر باشد.
- عوامل ژنتیکی و ارثی: وجود این مشکل در ژنتیک کودک و ابتلای اعضای خانواده به تاخیر رشدی می‌تواند کودک را بیشتر در معرض آن قرار دهد.
- عوارض بارداری: تولد زودرس ممکن است در ایجاد این مشکل رشدی دخیل باشد. همچنین وزن کم نوزاد در هنگام تولد، وجود عفونت‌های مختلف، کمبود اکسیژن در حین زایمان، قرار گرفتن در معرض سموم در دوران بارداری کودک، ممکن است شانس ابتلا به تاخیر رشد را افزایش دهند.
- عوامل پزشکی: وجود مشکل در عملکرد مغز، اختلالات عصبی مانند صرع، بیماری‌ها و ناتوانی‌های مزمن
- عوامل محیطی: عدم وجود فرصت‌های کافی برای یادگیری، ضربه‌های روحی شدید، دسترسی محدود به امکانات آموزشی و بهداشتی، کمبودهای تغذیه‌ای
علائم و نشانه های تاخیر رشد در کودکان
حالا که با تاخیر در رشد کودک و دلایل آن آشنا شدید، ممکن است بپرسید که علائم تاخیر رشد کودک چیست، باید بگوییم که آشنایی با این علائم به شما کمک می‌کند تا مشکل را سریع‌تر تشخیص داده و برای درمان و بهبود فرزند خود سریع‌تر اقدام کنید.
تاخیر در مهارت‌های حرکتی
- کودک در بالا نگه داشتن سر در ۳ یا ۴ ماهگی مشکل دارد.
- تا ۸ یا ۹ ماهگی بدون پشتیبان و کمک نمی‌نشیند.
- تا ۱۲ ماهگی خزیدن را یاد نگرفته است.
- تا ۱۸ ماهگی راه نمی‌رود.
- در دویدن، پریدن یا بالا رفتن تعادل ضعیفی دارد.
- در گرفتن اشیا در دست و نگه داشتن اسباب‌بازی‌ها مشکل دارد.
- در سن ۱۲ تا ۱۵ ماهگی در استفاده از ظرف و خوردن غذا مشکل دارد.
- در سنین پیش دبستانی در نوشتن و طراحی یا انجام کارهایی که نیاز به هماهنگی دست و چشم دارد، مشکل دارند.
علائم تاخیر در گفتار و زبان
- تا ۶ یا ۹ ماهگی غرغر نمی‌کند یا صدا نمی‌دهد.
- در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی هیچ کلمه ساده‌ای را نمی‌گوید.
- تا دو سالگی نمی‌تواند عبارت‌های دو کلمه‌ای بگوید و واژه‌های محدودی را بیان می‌کند.
- در ۱۸ تا ۲۴ ماهگی در پیروی از دستورالعمل‌های ساده مشکل دارد.
- تلفظ ضعیف یا مشکل در جمله‌بندی دارد.
تاخیر رشد شناختی در کودکان
رشد شناختی در کودکان شامل یادگیری، استدلال و حل مسئله است که تاخیر در آن به شکل زیر خود را نشان می‌دهد:
- در ۶ تا ۱۲ ماهگی در تشخیص اشیا یا افراد ناآشنا مشکل دارد.
- به کشف چیزها یا اسباب‌بازی‌های جدید علاقه ندارد.
- در درک روابط علت و معلولی مشکل دارد.
- در حافظه، یادگیری مهارت‌های جدیدی یا توجه مشکل دارد.
- در سال‌های پیش دبستانی در تشخیص شکل‌ها، رنگ‌ها، اعداد و حروف با چالش روبه‌رو است.
برای آگاهی بیشتر درباره این نوع تاخیر، تاخیر رشد شناختی در کودکان را بخوانید.
تاخیر اجتماعی و عاطفی
- در ۳ تا ۶ ماهگی تماس چشمی برقرار نمی‌کند.
- تا شش ماهگی لبخند نمی‌زند یا به دیگران پاسخ نمی‌دهد.
- در ایجاد دلبستگی یا ابراز محبت به مراقبین مشکل دارد.
- در ۲ تا ۳ سالگی به بازی با دیگران یا شرکت در بازی‌های وانمودی علاقه نشان نمی‌دهد.
- در درک و ابراز احساسات خود با چالش روبه‌رو است.
تاخیر در مهارت‌های روزمره
- در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی در غذا خوردن خود مشکل دارد.
- در استفاده از فنجان، قاشق یا چنگال مشکل دارد.
- برای انجام کارهای معمولی و روزمره بیش از حد به والدین وابسته است
درمان تاخیر رشد در کودکان
درمان تاخیر رشدی کودکان به نوع تاخیر و شدن آن بستگی دارد. باید توجه کنید که مداخله زودهنگام بسیار مهم است، زیرا می‌تواند به طور قابل توجهی بهبود رشد کودک را به همراه داشته باشد. روش‌های درمانی مختلفی برای بهبود تاخیر رشدی کودک وجود دارد که درمانگران می‌توانند یک روش را انتخاب کرده یا برنامه ترکیبی از روش‌های مختلف را ارائه دهند.
- گفتار درمانی و زبان درمانی: این روش برای کودکانی که برای برقراری ارتباط با دیگران تاخیر دارند، مناسب است. گفتار درمانی به بهبود مهارت‌های بیان و درک مطلب کودک و رشد مهارت‌های زبانی کمک می‌کند.
- کاردرمانی: این روش برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف، هماهنگی دست و چشم، بهبود مهارت‌های انطباقی مثل لباس پوشیدن و نوشتن تمرکز دارد. این روش به کودکانی که مشکلات پردازش حسی دارند هم بسیار کمک می‌کند.
- فیزیوتراپی: این روش به کودکانی کمک می‌کند که در مهارت‌های حرکتی درشت مشکل دارند. با این روش می‌توانند قدرت، تعادل و هماهنگی خود را بهبود دهند. این فعالیت‌ها ممکن است شامل تمریناتی برای تقویت عضله، بهبود راه‌رفتن و استفاده از وسایل کمکی باشد.
- رفتار درمانی: این روش برای کودکان با چالش‌های عاطفی، اجتماعی یا رفتاری مفید است. با روش‌هایی مثل تحلیل رفتار کاربردی، کودک می‌تواند رفتارهای مثبت را یاد بگیرد و تعاملات اجتماعی خود را بهبود دهد. این روش به ویژه برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مفید است.
- درمان‌های پزشکی: از دیگر روش‌های درمان تاخیر رشد کودک، می‌توان به درمان‌های تخصصی پزشکی اشاره کرد. این در صورتی است که تاخیر رشدی ناشی از یک وضعیت زمینه‌ای مانند مشکلات بینایی یا شنوایی باشد.
- آموزش به والدین: راهبردهایی به والدین آموزش داده می‌شود تا از طریق آن‌ها بتوانند فرایند بهبود و درمان را در خانه نیز پیاده‌سازی کنند.
این مطلب هم برای شما مفید است: آشنایی با روانشناسی رشد کودک
نکات مهم تاخیر رشد کودکان برای والدین
در کنار مداخلات و درمان‌های حرفه‌ای برای بهبود تاخیر رشدی در کودک، والدین نیز می‌توانند نقش مهمی را در این مسیر ایفا کنند. رفتار والدین در خانه می‌تواند به کودک انگیزه ادامه درمان را بدهد و این راه را برای او آسان‌تر کند. بنابراین بهتر است والدین و مراقبان کودک به این نکات توجه داشته باشند.
- به دنبال درمان حرفه‌ای باشید. اگر علائم تاخیر رشدی در کودک را مشاهده کرده‌اید، در اولین فرصت با یک متخصص روانشناس کودکان مشورت کنید. تشخیص زودهنگام، فرایند درمان را بسیار آسان‌تر می‌کند.
- کودک را به بازی‌های مختلف متناسب با سن تشویق کنید تا بتواند مهارت‌های مختلف تعاملی، حرکتی و زبانی را یاد بگیرد.
- محیطی باثبات در خانه ایجاد کنید. بهتر است فضای خانه باثبات و قابل پیش‌بینی باشد تا برای کودک آرامش‌بخش شود.
- به کودک کمک کنید تا کارهای ساده را به‌تنهایی انجام دهد و آن‌ها را تمرین کند. غذا خوردن، پوشیدن لباس یا جمع کردن اسباب‌بازی‌ها نمونه‌هایی از کارهای ساده در خانه هستند.
- با درمانگر کودک در ارتباط باشید. نکات و توصیه‌های درمانی را در خانه پیاده‌سازی کنید و درباره علائم و روند پیشرفت فرزندتان با تیم درمانی صحبت کنید.
- در مسیر بهبود تاخیر رشد در کودک صبور باشید و به او زمان بدهید تا بتواند با کمک روش‌های تخصصی درمانی بهبود پیدا کند.
- محیطی امن و راحت ایجاد کنید تا کودک بتواند در آن با دیگران ارتباط برقرار کند.
- مراقب تغذیه و سبک زندگی سالم کودک باشید. یک رژیم غذایی کامل و مغذی برای او در نظر بگیرید و به او کمک کنید تا خواب کافی و فعالیت فیزیکی متعادلی داشته باشد.
- تا جایی که می‌توانید اطلاعات خود را در زمینه تاخیر رشد کودکان افزایش دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا بتوانید راهکارهای مفیدتری را در خانه پیاده‌سازی کنید.
سخن پایانی
تاخیر رشدی در کودکان به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد و در هر کودک ممکن است نوع و شدت آن متفاوت باشد. به همین دلیل بهتر است با علائم تاخیر رشدی آشنا شوید تا در صورت مشاهده آن‌ها در کودک بتوانید از متخصص کمک بگیرید. شما حامی فرزند خود هستید و باید محیطی حمایتگر و آرامش‌بخش را برای فرزندتان فراهم کنید. این کار مسیر بهبود کودک را تسریع می‌کند. یادتان باشد که پیشرفت و درمان ممکن است زمان‌بر باشد، بنابراین باید صبر و پشتکار داشته باشید تا بتوانید پیشرفت فرزندتان را ببینید. کلینیک دکتر ساداتی با بهره‌گیری از بهترین درمانگران و متخصصان در کنار شما است تا بتوانید این مسیر دشوار را پشت سر بگذارید و به کودک خود در بهبود کیفیت زندگی و سلامت روان کمک کنید.
دیدگاهتان را بنویسید