دلایل ترس کودک از مدرسه و راهکارهای کاهش آن
ترس از مدرسه در کودکان یکی از چالش‌برانگیزترین موانعی است که کودک ممکن است در سال‌های رشد خود با آن روبه‌رو شود. این ترس حدود ۲ تا ۵ درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بسیار فراتر از بی‌میلی‌ها و بهانه‌های معمولی برای رفتن به مدرسه است. بسیاری از کودکان گهگاهی نسبت به رفتن به مدرسه بی‌میل هستند. اما ترس از مدرسه به شکل ترسی عمیق خود را نشان می‌دهد که می‌تواند عملکرد کودک و سلامت عاطفی او را تحت تاثیر قرار دهد. دلایل مختلفی برای ایجاد ترس از مدرسه وجود دارد و هر کودک معمولا تجربه‌ای منحصربه‌فرد از آن دارد. در این مطلب می‌خواهیم درباره ترس کودک از مدرسه و راهکارهای بهبود آن صحبت کنیم. برای آشنایی با این مشکل با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
ترس از مدرسه در کودک
ترس از مدرسه در کودکان که در حالت شدید آن فوبیای مدرسه هم خوانده می‌شود، وضعیتی است که کودک هنگام رفتن به مدرسه و حضور در کلاس اضطراب شدید و ترس زیادی را تجربه می‌کند. باید بدانید که این ترس فراتر از بدقلقی بچه‌ها برای رفتن به مدرسه است. ترس کودک از مدرسه می‌تواند روی پیشرفت تحصیلی، رفتار در مدرسه و عملکرد روزمره کودک تاثیرگذار باشد. ترس کودک از مدرسه می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و از طرفی علائم متنوعی داشته باشد. بنابراین والدین کودک باید رفتارهای او در خانه و مدرسه را رصد کنند تا در صورت بروز مشکل از مشاور و روانشناس کودک کمک بگیرند. در ادامه برخی از مهم‌ترین علائم ترس از مدرسه در بچه ها را مرور می‌کنیم.
علائم ترس کودک از مدرسه
کودکان ممکن است نشانه‌های فیزیکی، عاطفی و رفتاری مختلفی داشته باشند که این علائم از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. باید توجه کنید که معمولا این علائم در روزهای تعطیل کاهش پیدا می‌کند و گاهی نیز این علائم بسیار با شدت بالا خود را نشان می‌دهند. کودک ممکن است احساس خستگی، ضعف و مریضی کند تا به مدرسه نرود.
علائم فیزیکی
- درد معده، حالت تهوع، بی‌اشتها شدن، اسهال یا یبوست
- سردرد، درد در قفسه سینه، دردهای عضلانی
- افزایش ضربان قلب، لرزش واضح، عرق کردن زیاد، دشواری در تنفس، سرگیجه
نشانه های عاطفی
- نگرانی و اضطراب شدید درباره مدرسه
- وحشت‌زدگی و حمله عصبی یا پانیک
- تحریک‌پذیری یا نوسانات خلق‌وخو
- علائم افسردگی در کودکان، غم و اندوه زیاد
- عزت نفس پایین
- ترس از تنها ماندن
علائم رفتاری
- امتناع از بلند شدن از رختخواب
- زمان زیاد برای آماده شدن
- تاخیر در رفتن به مدرسه
- کج‌خلقی یا پرخاشگری قبل از رفتن به مدرسه
- التماس برای ماندن در خانه
- تماس‌های مکرر از مدرسه به خانه
- تمرکز نداشتن در کلاس
- اجتناب از انجام تکالیف
- دوری کردن از فعالیت‌های مدرسه
- نمرات کم و عملکرد تحصیلی ضعیف
علت ترس کودکان از مدرسه
شاید فکر کنید که کودکان همه از مدرسه فراری هستند. درست است که بسیاری از بچه‌ها تمایلی به مدرسه رفتن ندارند، اما برخی از کودکان ترس عمیق و شدیدی را تجربه می‌کنند که می‌تواند برای آن‌ها تبدیل به فوبیا شود. بنابراین بهتر است که دلیل اصلی ترس کودک از مدرسه را پیدا کنید تا بتوانید آن را با کمک متخصص بهبود دهید. برخی از دلایل ترس از مدرسه در کودکان را در ادامه آورده‌ایم.
عوامل خانوادگی
خانواده نقش بسیار مهمی در رشد و سلامت روان کودک دارد. به همین دلیل بسیاری از مشکلات کودکان ریشه در خانواده و نحوه رفتار والدین در خانه دارد. در سبک‌های فرزندپروری بیش‌ازحد محافظه‌کارانه و مستبدانه، کودک از تجربه محیط‌ها و چیزهای جدید می‌ترسد و می‌خواهد نزدیک والدین بماند. همچنین در بسیاری از موارد جدایی، تنش‌ها و اختلافات خانوادگی باعث می‌شود که کودک از مدرسه فراری باشد و نتواند خانه را رها کند. مشکلات دیگری مانند از دست دادن اعضای خانواده، مهاجرت یا استرس بالا در خانه نیز می‌تواند باعث ترس از مدرسه شوند.
عوامل تحصیلی ترس کودک از مدرسه
بسیاری از بچه‌هایی که با ترس از مدرسه دست و پنجه نرم می‌کنند، معمولا مشکلات یادگیری دارند. عملکرد تحصیلی ضعیف، انتظارات بالا و سختگیرانه معلمان و خانواده، فشار رقابت با هم‌سالان، بدرفتاری با کودکان در مدرسه و ترس از شکست از دیگر دلایلی است که ممکن است کودک را از مدرسه بترساند.
عوامل اجتماعی
برخی از عوامل محیطی ممکن است به ترس کودک از مدرسه دامن بزند. برای مثال کودکانی که در مدرسه مورد آزار و اذیت و قلدری قرار می‌گیرند، بیش از دیگر بچه‌ها از مدرسه ترس دارند. همچنین مشکل در پیدا کردن دوست، اختلالات اضطراب اجتماعی در کودک و مهارت‌های اجتماعی ضعیف نیز از دیگر دلایل این ترس به شمار می‌رود.
مشکلات مدرسه
در برخی از موارد نیز می‌بینیم که به دلیل مشکلاتی که در مدرسه وجود دارد، کودک تمایلی به رفتن به مدرسه ندارد. معلمان سختگیر، معلمان غیر حمایتگر، کیفیت تدریس پایین، امکانات نامناسب مدرسه، رفتار غیرحرفه‌ای کادر مدرسه با کودک، محیط ناامن در مدرسه، کلاس‌های پرجمعیت و شلوغ، تداخلات فرهنگی و قومی و دور بودن مدرسه از خانه نیز می‌تواند باعث ایجاد ترس کودک از مدرسه شود.
عوامل روانی و رشدی ترس از مدرسه
اختلالات و مشکلات سلامت روان نیز می‌تواند تاثیر چشمگیری در ترس از مدرسه برای بچه ها داشته باشد. انواع اختلالات اضطرابی مانند اضطراب فراگیر، اضطراب جدایی در کودکان و اضطراب اجتماعی، افسردگی در کودکان، عزت نفس پایین، اختلال کمال گرایی در کودکان، تروما یا تجربه‌های آسیب‌زا در گذشته می‌توانند در ایجاد ترس از مدرسه در کودک موثر باشند. همچنین مشکلاتی مانند اختلال کمبود توجه و مشکل در تمرکز کردن نیز می‌تواند کودک را از مدرسه فراری دهد. از دیگر عوامل ترس از مدرسه می‌توان به تاخیرات در رشد کودک، عدم بلوغ عاطفی، مشکلات در پردازش حسی، مشکلات ارتباطی، اختلالاتی مانند اختلال طیف اوتیسم نیز اشاره کرد.
سایر عوامل ترس کودکان از مدرسه
در کنار عواملی که گفتیم، موارد دیگری هم وجود دارد که ممکن است در ایجاد ترس از مدرسه موثر باشد. بیماری‌های مزمن و ناتوانی‌های جسمی، تجربه‌های بد از مدرسه‌ها و معلمان قبلی، رفتن به مقاطع جدید و مدرسه جدید، ناکامی‌های تحصیلی و فشارهای اقتصادی روی کودک می‌تواند ترس از مدرسه را به همراه آورد.
راه های بهبود ترس از مدرسه در کودکان
تا به اینجا با علت‌ها و نشانه‌های ترس از مدرسه در بچه ها آشنا شدید. حتما می‌پرسید که برای بهبود و کاهش این ترس چه کارهایی باید انجام دهید. در ادامه به راهکارهایی اشاره می‌کنیم تا با کمک آن‌ها ترس کودک از مدرسه را کاهش دهید.
درمان‌های حرفه‌ای
ترس کودک وقتی از حدی بیشتر شده و به فوبیا تبدیل شود، حتما باید از متخصصان و روانشناسان کودک کمک بگیرید. روش‌های درمانی متنوعی برای کاهش ترس از مدرسه وجود دارد که روانشناس کودک با توجه به شدت مشکل، نیاز کودک و سن او برنامه درمانی را طراحی می‌کند.
- درمان شناختی-رفتاری: این رویکرد به کودک کمک می‌کند تا با افکار منفی و آزاردهنده خود مواجه شود و درک بهتری از ریشه ترس‌های خود پیدا کند. سپس با کمک درمانگر الگوهای افکار و رفتاری بهتری را جایگزین می‌کند.
- بازی درمانی نیز یکی از راهکارهای مناسب برای کاهش ترس از مدرسه است. درمانگر با کمک بازی‌ها می‌تواند ریشه مشکلات کودک را تشخیص داده و او را به سمت بهبود پیش ببرد.
- گروه درمانی کودکان به بچه‌ها کمک می‌کند تا تجربه‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و بدانند که تنها نیستند. فضای حمایتی این گروه‌ها باعث کاهش ترس کودک می‌شود.
- خانواده درمانی به کودک کمک می‌کند تا دغدغه‌های خود را در جلسات خانوادگی مطرح کند و درمانگر نیز به کاهش تنش‌ها و مشکلات در خانواده کمک می‌کند.
- مواجهه درمانی روشی است که کودک را در محیطی امن و قابل اعتماد با ترس‌هایش روبه‌رو می‌کند تا کودک به‌مرور به سمت آن‌ها برود و ترس خود را کاهش دهد.
- دارو درمانی برای بچه‌هایی کاربرد دارد که از بیماری یا اختلالی رنج می‌برند که می‌تواند به ترس آن‌ها دامن بزند. استفاده از دارو برای کاهش علائم این اختلال‌ها به کنترل و مدیریت ترس کمک می‌کند.
راهکارهایی برای والدین
بدون شک والدین نقش بسیار مهمی در رشد و شکل‌گیری شخصیت کودک دارند. بنابراین والدین باید برای کاهش ترس کودک از رفتن به مدرسه راهکارهایی را بیابند. در ادامه برخی از این راه‌ها را آورده‌ایم.
- حتما گفت‌وگوی فعالانه و باکیفیتی با کودک داشته باشید. از او بخواهید دلایل ترس‌هایش را برای شما تعریف کند. نگرانی‌ها و احساسات او را تایید کنید و بگویی که در کنارش هستید.
- اگر کودک در این مسیر کار خوبی انجام می‌دهد یا پیشرفت می‌کند حتما تلاش‌هایش را تشویق و تحسین کنید تا برای ادامه مسیر انگیزه پیدا کند.
- یک روتین صبحگاهی بدون استرس طراحی کنید. همراه با کودک صبحانه بخورید و فضایی شاد و آرام بسازید تا تنش‌های ذهنی کودک کاهش پیدا کند.
- در انتخاب مدرسه بسیار دقت کنید. از سلامت و امنیت محیط مدرسه، حرفه‌ای بودن کادر آموزشی و نحوه برخورد مناسب با بچه‌ها اطمینان پیدا کنید.
- به کودک کمک کنید تا دوستانی در مدرسه پیدا کند. این کار باعث می‌شود که زمان برای او راحت‌تر بگذرد و کودک انگیزه بیشتری برای رفتن به مدرسه داشته باشد.
- مهارت‌های مقابله‌ای برای کاهش تنش و استرس، مدیریت احساسات، مهارت‌های حل تعارض و حل مسئله را به کودک بیاموزید تا بتواند دوران مدرسه را بهتر مدیریت کند.
- تکالیف و وظایف کودک را به قدم‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا او بتواند بدون نگرانی آن‌ها را راحت‌تر انجام دهد.
- سعی کنید فضایی امن و آرام برای کودک فراهم کنید تا خواب کافی و تغذیه مناسبی داشته باشد تا بتواند در طول روز با انرژی باشد.
سخن پایانی
ترس از مدرسه در بسیاری از کودکان وجود دارد، اما در برخی از بچه‌ها بسیار شدید و غیر قابل کنترل است. این کودکان علائم جسمی و روانی بسیاری را از خود نشان می‌دهند و عملکرد ضعیفی در طول روز دارند. ترس شدید از مدرسه مانع کنترل و مدیریت رفتارها می‌شود و می‌تواند آسیب‌های طولانی‌مدتی را برای کودک ایجاد کند. بنابراین والدین باید علائم و نشانه‌های ترس از مدرسه را بشناسند تا در صورت مشاهده آن‌ها بتوانند به دنبال ریشه‌یابی این مشکل شوند. کلینیک دکتر ساداتی با بهره‌گیری از درمانگران و متخصصان حرفه‌ای در این مسیر در کنار شما خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید