هوش هیجانی در کودکان و راه های تقویت آن

انسان‌ها استعدادها و توانایی‌های بسیاری دارند که برخی از آنها ژنتیکی و برخی اکتسابی است. هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین جنبه‌های رشد کودک است که نقش مهمی در ایجاد روابط و تعامل با دیگران دارد. پرورش هوش هیجانی از سنین پایین می‌تواند کودک را به مهارت‌ها و ابزارهای مختلفی مجهز کند تا بتواند در برابر چالش‌ها و پیچیدگی‌های مختلف درونی و بیرونی عملکرد مناسبی داشته باشد. توانایی‌های مرتبط با هوش هیجانی بسیار متنوع و گسترده هستند و به همین دلیل بهتر است از کودکی آموزش داده شوند. در این مطلب می‌خواهیم درباره هوش هیجانی در کودکان و راه های تقویت آن صحبت کنیم. پس تا پایان با ما همراه باشید.

هوش هیجانی در کودکان چیست؟

هوش هیجانی یا Emotional Intelligence یکی از جنبه‌های اساسی در رشد افراد است که بر توانایی کودک در تشخیص، درک و مدیریت احساسات تاثیر دارد. باید بگوییم که هوش هیجانی در ایجاد روابط سالم و ارتباطات موثر نقش مهمی دارد و می‌تواند در موفقیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای فرد تاثیر زیادی بگذارد. باید بگوییم که هوش هیجانی فراتر از درک و مدیریت احساسات است. در واقع این هوش مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که کودک باید با کمک مربیان و والدین در یک کلینیک روانشناسی کودک و نوجوان به‌مرور آن‌ها را یاد بگیرد. هوش هیجانی می‌تواند تاثیر بسیاری روی عملکرد تحصیلی، سلامتی روان و روابط پایدار و باکیفیت داشته باشد.

اجزای کلیدی هوش هیجانی

• خودآگاهی: یکی از مهم‌ترین ابعاد هوش هیجانی توانایی شناخت و درک احساسات، نقاط ضعف و قوت و ارزش‌های خود فرد است. افرادی که خودآگاهیی بالایی دارند، معمولا تعادل مناسبی بین احساسات، افکار و رفتارشان برقرار می‌کنند. 
• خودکنترلی: با کمک هوش هیجانی بالا، فرد می‌تواند احساسات خود را به‌خوبی کنترل کند و در مواقع استرس‌زا بهتر افکار خود را مدیریت کند. فرد می‌تواند با تغییرات، ابهامات و تعارض‌ها سازگار شود و از اقدامات ناگهانی و تکانشی پرهیز کند. 
• انگیزه درونی: افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، برای رسیدن به اهداف شخصی خود تلاش می‌کنند و وابسته به پاداش‌های بیرونی نیستند. این افراد معمولا انگیزه کافی برای انجام کارها و دنبال کردن اهداف خود را دارند. 
• همدلی: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های هوش هیجانی بالا این است که فرد ظرفیت درک بالایی دارد و می‌تواند احساسات دیگران را به‌خوبی درک کند. افرادی که دارای همدلی هستند، می‌توانند با دیگران به‌خوبی ارتباط برقرار کنند و روابط موثر و قوی داشته باشند.
• مهارت‌های اجتماعی: هوش هیجانی توانایی تعامل خوب با دیگران را به ارمغان می‌آورد. فرد مهارت‌هایی مانند گوش‌دادن فعال، ارتباطات کلامی و غیرکلامی موثر و حل تعارض را در خود پرورش داده است. 

اهمیت هوش هیجانی در کودک

هوش هیجانی بر جنبه‌های مختلف زندگی تاثیر می‌گذارد که هم در حوزه فردی و هم در حوزه حرفه‌ای و اجتماعی نقش مهمی ایفا می‌کند. 

• هوش هیجانی سلامتی روان را به ارمغان می‌آورد، زیرا فرد می‌تواند انعطاف‌پذیری داشته باشد و به‌طور موثرتری استرس، اضطراب و افسردگی را مدیریت کند. 
• هوش هیجانی در کودکان نقش مهمی در ایجاد و حفظ روابط قوی و معنادار ایفا می‌کنند. کودکان می‌توانند با یاد گرفتن همدلی زندگی اجتماعی باکیفیت‌تری داشته باشند.
• با تقویت هوش هیجانی کودک می‌تواند احساسات خود را بهتر بیان کند و از طرف دیگر احساسات دیگران را بهتر درک کند. این ویژگی به کاهش تعارض و سوء تفاهم بسیار کمک می‌کند. 
• هوش هیجانی بالا برای کودک باعث افزایش تمرکز و انگیزه می‌شود و فرد می‌تواند عملکرد بهتری در مدرسه و دانشگاه داشته باشد.
• با کمک تقویت هوش هیجانی کودک می‌تواند تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله را یاد بگیرد و بر چالش‌های مختلف غلبه کند. همچنین هوش هیجانی در کودکان باعث تصمیم‌گیری بهتر می‌شود.
• کودک با کمک هوش هیجانی راحت‌تر می‌تواند تعارض‌ها را مدیریت کند. او می‌تواند به‌طور سازنده اختلاف نظرها را کنترل کند و از درگیری و مشاجره‌های بی‌نتیجه اجتناب کند.
• با کمک بهبود و تقویت هوش هیجانی کودک یاد می‌گیرد که کار تیمی بهتری داشته و به‌طور موثر با دیگران همکاری سازنده داشته باشد. 

راه های تقویت هوش هیجانی در کودکان

مدل‌سازی آگاهی عاطفی

کودکان در سنین پایین از اطرافیان خود الگوبرداری می‌کنند. بنابراین برای افزایش هوش هیجانی فرزندتان بهتر است احساسات خود را بروز دهید و به آن‌ها توضیح دهید که چرا چنین احساسی را تجربه می‌کنید. این کار به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر شناسایی کرده و آن‌ها را بیان کنند. همچنین توصیه می‌کنیم که در تعاملات و ارتباطات روزمره خود همدلی و همکاری را به کودک نشان دهید و به آن‌ها بیاموزید که احساسات دیگران را درک کنند.

ارتباطات باز را تقویت کنید

یکی از مهم ترین راه های تقویت هوش هیجانی کودک این است که فضایی امن و حمایتگر ایجاد کنید تا کودک احساس راحتی داشته باشد و بدون ترس و نگرانی درباره احساسات خود صحبت کند. درباره احساسات مختلف و راه‌های مدیریت آن‌ها با کودک گفت‌وگو و تمرین کنید.

بروز احساسات را به کودک یاد دهید

در طول ارتباطات روزمره به کودک واژه‌های مختلف را برای بیان احساسات و عواطف یاد دهید. می‌توانید با کمک داستان‌ها و کتاب‌ها این واژه‌ها را آموزش دهید تا کودک بتواند دقیق‌تر درباره احساسات خود صحبت کند.

همدلی را تمرین کنید

با کمک بازی‌ها یا ایفای نقش‌های مختلف همدلی، همکاری و شفقت را به کودک یاد دهید. تقویت هوش هیجانی در کودکان با کمک نقش‌ها تاثیر بسیاری دارد. سناریوهایی طراحی کنید که کودک در آن‌ها خود را جای دیگران بگذارد و از دید دیگران دنیا را ببیند. همچنین می‌توانید درباره اتفاقات مختلف با او صحبت کنید و از تاثیر آن‌ها روی دیگران بگویید.

مهارت‌های حل مسئله را آموزش دهید

یکی از مهم‌ترین راه های افزایش هوش هیجانی در کودکان این است که به آن‌ها مهارت‌های حل مسئله را بیاموزید. آن‌ها را تشویق کنید تا برای چالش‌های عاطفی و ارتباطی مختلف راه حل پیدا کنند. 

این مطلب را هم بخوانید: نکات مهم تربیت فرزند

خودکنترلی را به فرزندتان یاد دهید

از طریق تمرین‌های ذهن‌آگاهی، تمرین‌های تنفسی و مدیتیشن به کودک یاد دهید تا بتواند استرس خود را مدیریت کرده و احساسات خود را به‌خوبی کنترل کند. همچنین همراه با کودک تمرین کنید که در مواقع عصبانیت یا ناراحتی کمی تأمل و مکث داشته باشند و واکنش لحظه‌ای نشان ندهند. 

روابط سازنده را تقویت کنید

کودک را تشویق کنید تا در فعالیت‌های تیمی و داوطلبانه شرکت کند. این کار باعث بهبود و توسعه مهارت‌های اجتماعی می‌شود و تعامل صحیح را به کودک آموزش می‌دهد. همچنین کودک یاد می‌گیرد به طور مسالمت‌آمیز تعارضات را حل و فصل کند.

قدردانی را به کودک یاد دهید

کودک را تشویق کنید تا موارد مختلف را برای شکرگزاری به یاد بیاورد. همچنین سپاس‌گزاری و تشکر از دیگران را همراه با او تمرین کنید. به او یاد بدهید تا کارهای کوچک و ساده‌ای برای دیگران انجام دهد تا روابط سالم‌تری ایجاد کند. 

از روانشناس کودک کمک بگیرید

برای اینکه راه‌های مختلف تقویت هوش هیجانی را بیاموزید، می‌توانید از بهترین روانشناس کودک در تهران یا شهر خود کمک بگیرید. درمانگر به شما کمک می‌کند تا مطابق با روحیات، اخلاق، شخصیت و علایق فرزند خود هوش هیجانی او را بهبود دهید. همچنین می‌توانید چالش‌های خود را در این مسیر با روانشناس در میان بگذارید و بهترین راهکارها را پیدا کنید.

سخن پایانی

هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین انواع هوش است که تاثیر چشمگیری روی سلامت روان، توسعه فردی و تعاملات اجتماعی دارد. بنابراین بهتر است که راهکارهای بهبود و تقویت هوش هیجانی از کودکی به بچه‌ها آموزش داده شود. تمرین‌های بسیاری وجود دارد که والدین و مربیان می‌توانند به‌سادگی از طریق آن‌ها هوش هیجانی کودک را تقویت کنند. در این مطلب سعی کردیم درباره هوش هیجانی و اهمیت آن صحبت کنیم. همچنین راهکارهای عملی برای بهبود و افزایش هوش هیجانی کودکان را ارائه دادیم. کلینیک دکتر ساداتی به والدین کمک می‌کند تا تجربه خوبی از فرزندپروری داشته باشند و بتوانند دغدغه‌ها و چالش‌های پیش رو در زمینه تربیت فرزند را از میان بردارند. 

سوالات متداول