احساس تنهایی در نوجوانان؛ دلایل و راهکارها

همه ما می‌دانیم که انسان موجودی اجتماعی است و روابط با دیگران تاثیر چشمگیری روی زندگی او دارد. تنهایی به‌خصوص در میان نوجوانان در سال‌های اخیر به یک نگرانی قابل توجه تبدیل شده است، زیرا می‌تواند بر سلامت روان و روند رشد آن‌ها تاثیرگذار باشد. در دوره نوجوانی سازمان‌دهی و توسعه ارتباطات بسیار اهمیت دارد، اما بسیاری از نوجوانان احساس انزوا، تنهایی و دوری از جامعه را تجربه می‌کنند. در این مطلب می‌خواهیم دلایل تنهایی در نوجوانان را بررسی کنیم و راهکارهایی برای تقویت ارتباط نوجوانان با دیگران ارائه دهیم. همچنین راهکارهایی برای والدین ارائه می‌دهیم تا بتوانند به فرزند خود کمک کنند. برای آشنایی با این راهکارها با ما همراه باشید.

دلایل احساس تنهایی در نوجوانان

نوجوانی یکی از دوره‌های مهم رشد انسان است که در آن تغییرات رشدی، فیزیکی و روانی شدیدی اتفاق می‌افتد. نوجوانان تلاش می‌کنند تا فرد مستقلی باشند و هویت خود را به‌عنوان یک فرد بزرگسال و مستقل پیدا کنند. به همین دلیل با چالش‌های بسیاری روبه‌رو می‌شوند. روانشناس کودک و نوجوان بیان می‌کند که درصد زیادی از نوجوانان احساس تنهایی شدیدی را تجربه می‌کنند که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. آشنایی با این دلایل به نوجوانان و والدین آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند راهکارهای مناسبی را برای کاهش تنهایی در نوجوانان به کار بگیرند.

دلایل بیرونی تنهایی نوجوانان

• تغییرات اجتماعی: یکی از مهم‌ترین دلایل احساس تنهایی در نوجوانان این است که تغییراتی در در اطراف آن‌ها اتفاق بیفتد. تغییر مدرسه و محیط زندگی، مهاجرت، شروع شغل یا رفتن به پایه تحصیلی جدید همگی می‌توانند احساس تنهایی نوجوان را تشدید کنند.
• قلدری یا طرد شدن: بسیاری از نوجوانان در گروه‌های اجتماعی هم‌سالان یا در مدرسه ممکن است تحت قلدری قرار بگیرند یا به دلایلی طرد شوند. این اتفاق می‌تواند منجر ب احساس انزوای نوجوانان شود.
• فرصت و دسترسی محدود: بسیاری از نوجوانان به دلایل مختلفی مانند مشکلات مالی ممکن است به طور محدود به برنامه‌های فوق برنامه، باشگاه، رویدادهای اجتماعی و شبکه‌های ارتباطی دسترسی داشته باشند و از ایجاد روابط دوستانه محروم شوند.
• شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی: با اینکه فناوری می‌تواند به‌راحتی افراد را به هم متصل کند، اما استفاده بیش‌ازحد از آن‌ها می‌تواند نوجوان را از انجام فعالیت‌های اجتماعی واقعی دور کند و او را به انزوا ببرد.

دلایل درونی تنهایی در نوجوانان

• عزت نفس پایین: بسیاری از نوجوانان ادراک منفی درباره خود دارند و به همین دلیل خود را دست کم می‌گیرند. عزت نفس پایین باعث می‌شود که ارتباط با دیگران و ایجاد روابط مناسب و پایدار دشوارتر شود.
• اضطراب اجتماعی: یکی از مهم ترین دلایل احساس تنهایی در نوجوانان ابتلا به اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان است که می‌تواند ترس زیادی را از موقعیت‌های مختلف اجتماعی به دنبال داشته باشد. این ترس شدید یک مانع مهم برای تعامل بوده و منجر به احساس تنهایی در نوجوان می‌شود.
• سلامت روان: یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها برای داشتن روابط خوب، پایدار و باکیفیت، سلامت روان فرد است. اختلال‌هایی مانند افسردگی در نوجوانان، اضطراب، وسواس و بسیاری از چالش‌های روانی دیگر می‌تواند به احساس انزوا و تنهایی افراد دامن بزند.
• عدم آموزش مهارت‌های اجتماعی: بسیاری از بچه‌ها تکنیک‌ها و راهکارهای برقراری ارتباط موثر را بلد نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند به‌خوبی احساسات و نظرات خود را بیان کنند. این ویژگی مانع ایجاد ارتباط و تعامل با دیگران می‌شود. 

اثرات احساس تنهایی در نوجوانان

همان‌‌طور که اشاره شد، انسان موجودی اجتماعی است و روابط با دیگران تاثیر بسیاری روی سلامت روان و عملکرد روزمره او دارد. تنهایی می‌تواند آسیب‌های زیادی به جسم و روان ما وارد کند. بنابراین تنهایی در نوجوانان نیز می‌تواند تاثیرات زیر را به همراه داشته باشد:

• تنهایی می‌تواند در ایجاد و تشدید احساس غم و اندوه، ناامیدی و بی‌ارزشی نقش داشته باشد و منجر به افسردگی شود.
• انزوای اجتماعی می‌تواند اضطراب را افزایش داد و ترس از طرد شدن را به همراه داشته باشد.
• احساس تنهایی باعث کاهش اعتماد به نفس شده و نوجوان احساس بی‌ارزشی و نادیده‌ گرفته‌شدن می‌کند.
• تنهایی شدید می‌تواند باعث کاهش تمرکز روی کارها و تکالیف روزمره شود.
• یکی دیگر از اثرات تنهایی، مشکلات خواب در نوجوانان است که می‌تواند روی ابعاد دیگر سلامت جسمی هم تاثیر بگذارد.
• بسیاری از افراد به دلیل احساس تنهایی به مصرف مواد مخدر و الکل روی می‌آورند و سلامتی خود را به خطر می‌اندازند. اعتیاد در نوجوانان به دلیل حس تنهایی یکی از رایج‌ترین مشکلات و چالش‌های پیش روی آنان است.

راهکارهای رفع تنهایی نوجوانان برای والدین

والدین به‌عنوان نزدیک‌ترین افرادی که مسئولیت تربیت و رشد کودک را بر عهده دارند، می‌توانند نقش مهم و کلیدی در سلامت روان فرزند خود ایفا کنند. به همین دلیل در این بخش راهکارهایی را ارائه می‌دهیم تا با کمک آن‌ها والدین بتوانند احساس تنهایی نوجوان را به میزان چشمگیری کاهش دهند و به او در مسیر توسعه مهارت‌های اجتماعی کمک کنند. 

حمایت و همدلی

یکی از مهم‌ترین کارها برای کاهش احساس تنهایی نوجوان این است که محیطی حمایتگر، امن و مبنی بر اعتماد بسازید. در این محیط احساسات فرزند خود را تایید کنید و حمایت بی‌قیدوشرط خود را ارائه دهید. سعی کنید زمان باکیفیتی را با فرزند خود بگذرانید و فعالانه به او گوش دهید. بهبود ارتباط با فرزند و تقویت پیوندهای درون خانواده باعث ایجاد حس تعلق در فرزند شما می‌شود.

این مطلب را هم بخوانید: راه های ارتباط با نوجوانان

ارتقای مهارت‌های اجتماعی

یکی دیگر از مهم ترین راهکارهای کاهش تنهایی نوجوان این است که سعی کنید مهارت‌های اساسی اجتماعی را به او آموزش دهید. نوجوان باید ایجاد ارتباطات موثر، حل تعارض و همدلی با دیگران را یاد بگیرد. بنابراین والدین باید راه‌های ایجاد ارتباط با دیگران و حفظ تعاملات اجتماعی را در موقعیت‌های مختلف به فرزند خود آموزش دهند. از طرف دیگر برای نظارت بیشتر روی رفتار نوجوانان در مدرسه، برخورد با قلدری و همچنین ایجاد حس ارزشمندی و بهبود اعتماد به نفس والدین باید با همکاری مدرسه‌ها برنامه‌ها و آموزش‌های لازم را به نوجوانان ارائه دهند تا آن‌ها بتوانند ارتباطات سالم و باثباتی داشته باشند.

تعادل در استفاده از فناوری

بدون شک فناوری در حال حاضر در بسیاری از جنبه‌های زندگی بشر وارد شده است و شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند. در کنار مزایای بی‌شمار شبکه‌های اجتماعی، والدین باید نوجوان را با معایب، خطرات و مشکلات استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی آشنا کنند. آن‌ها باید سعی کنند تا میزان استفاده از گوشی، تبلت، تلویزیون و کامپیوتر را در حد متعادلی نگه دارند و نوجوان را به انجام فعالیت‌های غیر آنلاین تشویق کنند. البته نکته مهم این است که کنترل بیش‌ازحد، سخت‌گیری و نظارت مستبدانه می‌تواند ضرر بیشتری داشته باشد و نتیجه عکس دهد.

کمک گرفتن از متخصص روانشناس

یکی از مهم‌ترین کارها برای اینکه تنهایی نوجوانان را از بین ببرید، این است که از متخصص کمک بگیرید. روانشناسان کودک و نوجوان به فرزند شما یاد می‌دهند تا بتوانند دلایل و ریشه‌های تنهایی خود را درک کنند و راهکارهایی برای مقابله با آن‌ها بیابند. مشاوره و روانشناس به فرزند شما کمک می‌کند تا با روش‌ها و رویکردهایی مانند گروه درمانی کودک و نوجوان مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهد و بتواند تعاملات و ارتباطات سالم‌تری بسازد. 

سخن پایانی

والدین نقش بسیار مهمی در سلامت روان و جسم کودک خود دارند، علاوه بر این در دوره نوجوانی نیز به دلیل اینکه کودک وارد مرحله رشد جدیدی می‌شود، با تجربه‌های جدید و چالش‌های تازه‌ای مواجه می‌شود. بنابراین ممکن است احساسات تازه‌ای داشته باشد و رفتار متفاوتی از خود نشان دهد. احساس تنهایی در نوجوانان بسیار رایج است و به همین دلیل والدین باید راهکارهایی را برای کاهش این احساس پیدا کنند. در این مطلب دلایل احساس تنهایی نوجوان و تاثیرات آن را بیان کردیم و راهکارهایی برای والدین ارائه دادیم تا احساس تنهایی در نوجوانان را کاهش دهند، همدلی و ارتباطات موثر را بهبود دهند و حس ارزشمند بودن را به فرزند خود القا کنند. 

سوالات متداول