اختلال وسواس فکری عملی در بزرگسالان و علائم آن

همه ما در طول زندگی ممکن است چالش‌ها، اضطراب‌ها و مشکلاتی را تجربه کنیم. احساس ترس پاسخ طبیعی بدن به خطر است که ممکن است در شرایط مختلف از یک آزمون مهم گرفته تا وارد شدن در یک جمع جدید و تصمیم‌گیری حیاتی خود را نشان دهد. اختلال وسواس فکری عملی نیز یکی از اختلالاتی است که می‌تواند خود را در سنین مختلف نشان دهد که البته در بزرگسالان بیشتر مشاهده می‌شود. علائم و ویژگی‌های این اختلال در فردی به فرد دیگر متفاوت است و می‌تواند روی عملکردهای روزمره، شغل، کیفیت زندگی و روابط اجتماعی نیز تاثیر منفی بگذارد. در این مطلب می‌خواهیم درباره اختلال وسواس در بزرگسالان صحبت کنیم و علائم آن را بیشتر بشناسیم. برای آشنایی با این اختلال با ما همراه باشید. 

اختلال وسواس فکری عملی به چه معنی است؟

در قدم اول بهتر است با معنی این اختلال بیشتر آشنا شوید. اختلال وسواس فکری عملی یا Obsessive compulsive disorder که به اختصار به آن OCD نیز گفته می‌شود، یک اختلال عصبی به شمار می‌رود. این اختلال معمولا ناتوان‌کننده است که با افکار، تصاویر یا محرک‌های مداوم خود را نشان می‌دهد که این افکار مزاحم، ناخواسته و غیر قابل کنترل هستند. فردی که با این افکار مزاحم و آزاردهنده روبه‌رو می‌شود، در پاسخ به این افکار رفتارهای اجباری انجام می‌دهد. در واقع پاسخ به این افکار ناخواسته در افراد بسیار متفاوت است و فرد مبتلا به OCD بسیار رنج می‌برد زیرا احساس می‌کند که در یک چرخه بی‌پایان گرفتار شده است.

در واقع فرد تصور می‌کند که برای رهایی از این افکار باید کارهای خاصی را انجام دهد و به طور مداوم سعی می‌کند این کارها را انجام دهد، اما متاسفانه افکار آزاردهنده کاهش پیدا نمی‌کنند و همچنان ادامه دارند. اختلال وسواس می‌تواند زندگی عادی و روزمره فرد را مختل کند و او را به شدت رنج دهد. باید بگوییم که OCD یکی از اختلالاتی است که درصد زیادی از بزرگسالان را درگیر می‌کند و تا کنون درمان قطعی برای آن پیدا نشده است. با این حال روش‌های بهبود و کنترل متنوعی مانند دارو درمانی برای بزرگسالان برای آن وجود دارد تا بتواند علائم و افکار آزاردهنده را کاهش دهد. 

انواع وسواس در بزرگسالان

وسواس فکری عملی مزاحم و ناخواسته است و به همین دلیل کنترل آن دشوار خواهد بود. این افکار پریشانی و اضطراب را به فرد می‌دهند و ممکن است بر یک یا چند موضوع تمرکز داشته باشند. در ادامه برخی از نمونه ‌ها و انواع وسواس فکری عملی را معرفی می‌کنیم.

• آلودگی: شخص از تماس با مایعات بدن مثل ادرار یا مدفوع بترسد. همیشه اضطراب ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند HIV داشته باشد. از آلودگی‌های محیطی و مواد شیمیایی خانگی ترس دارد.
• از دست دادن کنترل: فرد از آسیب زدن ناگهانی به خود یا دیگران واهمه دارد و از گفتن کلمات زشت، توهین یا حرف نامناسب می‌ترسد.
• آسیب زدن: فرد می‌ترسد که به دیگران آسیب برساند و از مسئول شدن در اتفاقات وحشتناکی مانند آتش‌سوزی وحشت دارد. او می‌ترسد که به دلیل بی‌احتیاطی به دیگران یا خود آسیب بزند.
• کمال‌گرایی: در برخی از موارد کمال‌گرایی می‌تواند شامل تمرکز بر دقیق‌بودن باشد و فرد مدام به یادآوری و دانستن چیزها نیاز داشته باشد. این افراد می‌ترسد چیزی را از دست بدهند. این افراد معمولا برای کاهش اضطراب خود و دوری از نتایج ترسناک به کمال‌گرایی می‌رسند.
• افکار جنسی ناخواسته: برخی از افراد درگیر افکار یا تصاویر جنسی مداوم، افکار وسواسی درباره گرایش جنسی و وسواس‌های جنسی غیرطبیعی می‌شوند. 
• وسواس مذهبی: این وسواس معمولا حول محور ترس از توهین به مقدسات، توهین به خدا یا وسواس‌های اخلاقی شدید هستند که بر ایمان فرد تمرکز دارد.
• وسواس‌های دیگر: مدل‌های دیگری از وسواس نیز وجود دارد که فرد ممکن است از ابتلا به بیماری‌های سخت بترسد یا ایده‌های خرافی درباره خوش‌شانسی و بدشانسی داشته باشد.

این مطلب را هم بخوانید: نشانه های وسواس در کودکان

علائم اختلال وسواس فکری عملی در بزرگسالان

تا به اینجا درک دقیق‌تری از OCD پیدا کرده‌اید. با شناخت علائم این اختلال می‌توانید بهتر متوجه شوید که آیا خودتان یا اطرافیانتان درگیر آن هستید یا خیر. بسیاری از افراد از علائم OCD خجالت می‌کشند یا برخی مطمئن نیستند که واقعا مبتلا به وسواس هستند. برخی دیگر هم ممکن است فکر کنند می‌توانند با اراده خود OCD را کنترل کنند. باید بدانید که اختلال وسواس می‌تواند عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار دهد و قدرت اراده او را بسیار ضعیف کند. در ادامه برخی از علائم OCD را مرور می‌کنیم.

• کناره‌گیری از خانواده و دوستان به دلیل وسواس درباره آلودگی
• اجتناب از صمیمیت فیزیکی به دلیل ترس از میکروب‌ها، افکار مذهبی یا تفکرات خشونت‌آمیز مزاحم
• دیر رسیدن به قرارها و مهمانی‌ها به دلیل صرف زمان زیاد برای بررسی موارد مختلف مانند اجاق گاز، قفل کردن خانه، خاموش‌کردن چراغ‌ها یا بستن پنجره‌ها
• ناتوانی در دور انداختن اشیای غیرضروری
• احساس ناتوانی در مقابله با تغییرات روال روزمره
• نگرانی  و ترس از قضاوت اطرافیان درباره وسواس
• تلاش مکرر برای کسب اطمینان از اینکه خانواده و اطرافیان شما در امنیت هستند و آن‌ها را دوست دارید. 
• شمردن در سر خود در حالی که کاری را انجام می‌دهید. 
• اختصاص زمان طولانی برای شستن دست‌ها
• تعامل با همکاران به روش‌های نامناسب اجتماعی مانند لمس ناگهانی فرد
• بررسی مکرر و مداوم کارها که باعث از دست دادن مهلت انجام کار می‌شود و فرد کارهای مهم‌تر را به تاخیر می‌اندازد. 
• نیاز به چیدمان دقیق میز یا محل کار 
• فوران ناگهانی اضطراب به دلیل تمرکز بر یک وسواس 
• از دست دادن رویدادهای کاری، جلسه‌های مهم و قرارها به دلیل ترس از آلودگی
• نیاز به برنامه‌ریزی دقیق برای هر روز و اضطراب شدید از پروژه‌ها یا کارهای غیرمنتظره
• نگهداری از یادداشت‌های قدیمی یا خودکارهای خالی بدون دلیل خاص

درمان اختلال وسواس در بزرگسالان

باید بگوییم که وسواس از آن اختلال‌هایی است که درمان کامل و قطعی هنوز برای آن وجود ندارد، اما راه‌های مختلفی ابداع شده که به شما کمک می‌کند تا علائم وسواس را تا حد زیادی کاهش دهید. بنابراین با کمک مراجعه به کلینیک روانشناسی بزرگسالان می‌توانید کنترل بیشتری روی افکار و رفتارهای اجباری داشته باشید. 

• روش درمان شناختی رفتاری: این روش که به آن CBT هم گفته می‌شود یکی از موثرترین و بهترین درمان‌های رفتاری به شمار می‌رود که از تکنیک پیشگیری از مواجهه و پاسخ و نیز تکنیک درمان شناختی استفاده می‌کند. این روش درمانی به فرد کمک می‌کند تا رفتارهای منفی و وسواسی خود را بشناسد و به مرور الگوهای رفتاری مثبت و سازنده را جایگزین کند.
• درمان دارویی: باید بگوییم که وسواس یکی از اختلال‌هایی است که درمان دارویی برای آن عملکرد بسیار خوبی دارد و نتایج عالی در مسیر بهبود نشان داده است. به همین دلیل بسیاری از روانپزشکان از دارو برای کاهش علائم اضطرابی و افکار مزاحم استفاده می‌کنند. 
• درمان وسواس با نوروفیدبک: با کمک این روش متخصص نقشه مغزی شما را تهیه می‌کند و بر اساس شدت مشکل، از طریق دریافت بازخورد به شما کمک می‌کند تا الگوها و امواج مغزی مناسب را تولید کنید و علائم OCD را به مرور کاهش دهید. 
• روش درمان ترکیبی: این روش با توجه به نظر تیم تخصصی درمان انجام می‌شود و به بیمار کمک می‌کند تا در کنار جلسه‌های مشاوره و روان‌درمانی، از مزایای مصرف دارو نیز بهره‌مند شود. این روش معمولا سرعت بهبود بیشتری دارد و تاثیرات مثبتی در کاهش علائم و بهبود رفتارها ارائه می‌دهد.

سخن پایانی

اختلال وسواس اجباری یا وسواس فکری عملی یک وضعیت پیچیده سلامت روان است که دو وجه افکار مزاحم (وسواس) و رفتارهای تکراری (اجبار) دارد. فرد این رفتارها را برای کاهش اضطراب ناشی از افکار مزاحم خود انجام می‌دهد. یادتان باشد که اختلال وسواس می‌تواند به‌طور جدی کیفیت زندگی، سلامت روان و روابط شما را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین توصیه می‌کنیم اگر افکار مزاحم و مکرر دارید، حتما به متخصص روانشناس مراجعه کنید. کلینیک دکتر ساداتی با کمک تیم درمانی خود به شما کمک می‌کند تا به مرور علائم وسواس و افکار آزاردهنده را کاهش دهید و رفتارهای اجباری را کمتر کنید. با کمک یک تیم تخصصی می‌توانید دوباره کنترل زندگی خود را در دست بگیرید و روزهای بهتر را تجربه کنید. 

سوالات متداول