اختلال ارتباط اجتماعی در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟

فرایند رشد کودک بسیار پیچیده است و بچه‌ها در مسیر رشد خود مهارت‌های مختلفی را در جنبه‌های متنوع توسعه می‌دهند. در این میان ممکن است برخی از کودکان به دلایل مختلفی با اختلال‌هایی مواجه شوند که این مسیر را چالش‌برانگیز کند. اختلال ارتباط اجتماعی در کودک یکی از این موارد است که در بسیاری از مواقع نادیده گرفته می‌شود. این اختلال می‌تواند به طور چشمگیری روی ایجاد و حفظ روابط، عملکرد روزمره و اعتماد به نفس کودک تاثیرگذار باشد. بنابراین شناخت این اختلال و ویژگی‌های آن به والدین کمک می‌کند تا بتوانند در صورت مشاهده علائم، با درمانگر مشورت کنند و با مداخله زودهنگام کودک را به سمت بهبود ببرند. در این مطلب می‌خواهیم درباره اختلال ارتباط اجتماعی در کودکان صحبت کنیم و راه‌هایی را برای بهبود آن ارائه دهیم.پس تا پایان با ما همراه باشید.

آشنایی با اختلال ارتباط اجتماعی کودکان

 اختلال ارتباط اجتماعی (Social Communication Disorder) که به طور مختصر SCD هم نامیده می‌شود، نشان‌دهنده این است که کودک به‌طور موثر و راحت نمی‌توانند ارتباطات و تعاملات اجتماعی برقرار کند. کودکان دارای این اختلال معمولا در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل هستند و نمی‌توانند به‌خوبی تعامل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در استفاده از زبان برای ارتباطات خود چالش داشته باشند. برخی از افراد تصور می‌کنند که اختلال ارتباط اجتماعی همان اوتیسم است، اما باید بدانید که این اختلال ویژگی‌های متمایزی دارد. این اختلال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و رشد کودک تاثیر بگذارد و معمولا از حدود ۴ یا ۵ سالگی مشخص می‌شود. 

برای اطلاعات بیشتر، اوتیسم چیست را بخوانید.

علائم اختلال اجتماعی در کودکان 

حالا که با مفهوم اختلال ارتباط اجتماعی آشنا شدید، بهتر است علائم و نشانه‌های آن را بشناسید تا بتوانید در صورت مشاهده این علائم در کودک، با اقدام به‌موقع باعث بهبود او شوید. از نظر بهترین روانشناس کودک در تهران نکته مهم این است که علائم در هر کودک می‌تواند متفاوت باشد، اما به طور کلی این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند.

مشکلات در مکالمه

• کودک در شروع یا حفظ مکالمات با مشکل مواجه است.
• بعضی از کودکان از رعایت نوبت در صحبت‌کردن ناتوان هستند و نمی‌توانند چه زمانی باید صحبت کنند.
• کودک نمی‌تواند موضوع مکالمه را حفظ کند یا به طور مناسب آن را تغییر دهد.

مشکلات ارتباطات غیرکلامی

• کودک درک محدودی از حرکات و نشانه‌های غیرکلامی و اشاره‌ها دارد.
• برای کودک تفسیر حالت‌های صورت یا زبان بدن افراد بسیار چالش‌برانگیز است.
• کودک در طول تعامل با دیگران نمی‌تواند تماس چشمی مناسبی داشته باشد.

چالش در روابط اجتماعی

• کودک نمی‌تواند زبان و بیان خود را با موقعیت‌های اجتماعی مختلف تطبیق دهد.
• برای این کودکان چالش بسیاری در درک قوانین اجتماعی و چارچوب‌های تعامل با دیگران وجود دارد.
• بسیاری از این کودکان نمی‌توانند احساسات دیگران را بشناسند و به آن پاسخ مناسب بدهند.
• این کودکان در ایجاد و حفظ ارتباطات و دوستی‌ها مشکل دارند.
• معمولا ای بچه‌ها نمی‌توانند به‌راحتی در بازی‌های گروهی و فعالیت‌های مشارکتی حضور داشته باشند.

مشکلات درک مطلب

• کودکان دارای اختلال ارتباط اجتماعی معمولا در درک لطیفه، طعنه یا اصطلاحات مختلف مشکل دارند.
• این کودکان برای استنتاج و تفسیر معنای ضمنی جملات با چالش مواجه هستند.

مشکلات در مهارت روایت کردن

• یکی از مهم‌ترین مشکلات اختلال ارتباط اجتماعی در کودکان این است که نمی‌توانند داستان‌های منسجم تعریف کنند.
• این کودکان در سازمان‌دهی افکار و حفظ توالی منطقی در بیان اتفاقات مشکل دارند.
• این کودکان معمولا نظرات نامناسب و نامرتبط با موضوع را بیان می‌کنند.
• برای این بچه‌ها در احوال‌پرسی و خداحافظی چالش وجود دارد. 
• این بچه‌ها هنگام درخواست کمک یا توضیح مشکل خود چالش دارند.

این مطلب را هم بخوانید: اضطراب اجتماعی در کودکان

راه های درمان اختلال اجتماعی در کودکان

اختلال ارتباط اجتماعی برای بچه ها ممکن است اختلالی دشوار باشد، زیرا عملکرد و تعاملات آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند، اما خوشبختانه روش‌های درمانی متنوعی برای بهبود و درمان این اختلال وجود دارد.

• گفتار درمانی: با کمک جلسات زبان درمانی و گفتار درمانی، درمانگر می‌تواند به مهارت‌های ارتباطی کودک کمک کند. در این جلسات مهارت‌های مکالمه و توجه به نشانه‌های اجتماعی با کودک تمرین می‌شود.
• کار درمانی: با کمک فعالیت‌های مختلف مانند ایفای نقش‌ها و شرکت در گروه‌های اجتماعی، مهارت‌های لازم به کودک آموزش داده می‌شود.
• گروه درمانی کودکان: با کمک گروه‌هایی که از هم‌سالان تشکیل شده است، کودکان می‌توانند مهارت‌های اجتماعی را تمرین کنند و در فضایی امن علائم این اختلال را کمتر کنند.
• آموزش مهارت‌های اجتماعی: برنامه‌ها و جلسات درمان به کودک کمک می‌کند تا با کمک ایفای نقش، آموزش رفتارها و تمرین سناریوهای اجتماعی مختلف بتواند تعاملات خود را بهبود دهد.
• درمان شناختی-رفتاری CBT: یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان اختلال ارتباط اجتماعی در کودک است که به او کمک می‌کند تا الگوهای افکار و رفتار خود را بهتر درک و مدیریت کند. این روش به بهبود عزت نفس، کاهش اضطراب اجتماعی و درک رفتارها و افکار منفی کمک می‌کند.
• دارو درمانی: در صورت نیاز روانپزشک داروهایی را بریا کاهش علائم اضطراب و مدیریت استرس تجویز می‌کند تا کودک بهتر بتواند روی رفتارها و تعاملات خود تمرکز کند.

نکته مهم این است که انتخاب روش و فرایند درمان به روانشناس کودک خوب بستگی دارد و باید در یک کلینیک حرفه‌ای انجام شود.

راهکارهای بهبود ارتباط اجتماعی کودک برای والدین

در کنار روش‌های درمانی متنوع برای کاهش علائم و مدیریت موقعیت‌های اجتماعی، والدین نیز می‌توانند کارهایی را انجام دهند تا کودک بتواند مسیر بهبود خود را بهتر و سریع‌تر طی کند.

• با کمک برنامه‌ها، داستان‌ها و کتاب‌های مصور موقعیت‌های اجتماعی مختلف را برای کودک توضیح دهید.
• مهارت‌های اجتماعی پیچیده‌تر را تا جای ممکن ساده کنید و با کمک بازی‌ها و نقش‌آفرینی آن‌ها را با کودک تمرین کنید. 
• روی هر کارت موضوعی را بنویسید و به نوبت از کودک بخواهید تا درباره هر موضوع تا جایی که می‌تواند صحبت کند.
• در طول روز سعی کنید کودک را به گفتگو تشویق کنید و از او بخواهید درباره موضوعات مختلف نظرش را بیان کند.
• هنگام مکالمه درباره موضوعات مختلف از او سوالاتی بپرسید و بخواهید که برایتان توضیح دهد. 
• با کمک تصاویر و نمایش در خانه نشانه‌های غیرکلامی را تمرین کنید و از این طریق حالت‌های چهره و زبان بدن را به کودک آموزش دهید.
• از بازی کردن نقش‌ها غافل نشوید. موقعیت‌های مختلف را همراه با کودک اجرا کنید و از او بخواهید متناسب با هر موقعیت صحبت و رفتار کند.
• از گروه‌های هم‌سالان و دوستان کمک بگیرید. کودک را به عضویت در این گروه‌ها درآورید تا با دیگران تعاملات ساده و دوستانه داشته باشد. کلاس‌های ورزشی یا شرکت در فعالیت‌های مورد علاقه کودک را فراموش نکنید.
• هرگز عجله نداشته باشید و صبوری کنید. کودک را سرزنش و تحقیر نکنید و او را با کودکان دیگر مقایسه نکنید.
• با مربیان و معلمان کودک در ارتباط باشید و در صورت نیاز ویژگی‌های کودک را به آن‌ها توضیح دهید و در جریان رفتارهای کودک در مدرسه باشید.

سخن پایانی

اختلال ارتباط اجتماعی در کودکان یکی از اختلالاتی است که فعالیت‌های اجتماعی، تعاملات و نحوه برقراری ارتباط را برای کودک چالش‌برانگیز می‌کند. این اختلال می‌تواند عملکرد حرفه‌ای و تحصیلی کودک را تحت تاثیر قرار دهد و در ایجاد تعامل، دوست‌یابی، شروع و حفظ مکالمه برای کودک مشکلاتی ایجاد کند. در این مطلب سعی کردیم درباره اختلال ارتباط اجتماعی کودک و نشانه‌های آن صحبت کنیم. همچنین سعی کردیم روش‌های بهبود این اختلال را توضیح دهیم. کلینیک دکتر ساداتی با محیطی امن و حرفه‌ای و با کمک درمانگران متخصص خود در کنار شما است تا بتوانید مهارت‌های اجتماعی و ارتباطارت کودک را بهبود داده و کیفیت زندگی او را ارتقا دهید. 

سوالات متداول