مشکلات رفتاری در کودکان؛ دلایل و راهکارها

مسیر تربیت کودک برای بسیاری از والدین مسیری سخت و پر از چالش‌های مختلف است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها وجود مشکلات رفتاری در کودکان است. ممکن است کودک رفتارهایی را از خود نشان دهد که مناسب نباشند. برای مثال پرخاشگری یا عصبانیت بیش از حد، فحاشی و بددهنی کردن، قلدری یا زورگویی به کودکان دیگر و رفتارهای مشابه دیگر می‌توانند برای والدین نگران‌کننده باشند. والدین باید در قدم اول این رفتارها را به‌خوبی بشناسند و از طرفی با کمک متخصص به دنبال ریشه و منشاء این رفتارها باشند. با رفع این مشکلات و کمک به کودک می‌توان این رفتارها را کاهش داد. در این مطلب درباره مشکلات رفتاری در کودکان و راهکارهای مقابله با آن‌ها صحبت می‌کنیم.

چرا برخی از کودکان مشکلات رفتاری دارند؟

وقتی که کودک رفتارهای ناشایستی انجام می‌دهد، می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که او هنوز مهارت لازم برای کنار آمدن با احساسات مختلف خود را ندارد. کودکان هم دچار احساساتی مانند ترس و اضطراب، افسردگی، استرس، ناامیدی، خشم و عصبانیت می‌شوند، اما هنوز راه مدیریت آن‌ها را یاد نگرفته‌اند. کودک باید مهارت‌هایی مانند خودکنترلی، تنظیم عواطف، مدیریت احساسات، مهارت حل مسئله، بیان نیازها به بزرگ‌ترها و درک موقعیت‌های مختلف را یاد بگیرد تا بتواند رفتارهای درست و متناسب با موقعیت را از خودش نشان دهد. 

باید بدانید که رفتارهایی مانند کج‌خلقی و سرپیچی از دستورات نیز از رفتارهایی هستند که نشان می‌دهد کودک برای مستقل‌شدن تلاش می‌کند و می‌خواهد مهارت‌های مختلف خود را آزمایش کند. اما مشکل از آنجایی شروع می‌شود که می‌بینید این رفتارها بیش از حد در حال تکرار شدن هستند. بنابراین باید به کمک بهترین دکتر روانشناس کودک به فکر پیدا کردن ریشه آن‌ها باشید. در ادامه مهم‌ترین دلایل مشکلات رفتاری کودکان را مرور می‌کنیم.

اضطراب

یکی از شایع‌ترین دلایل بدرفتاری کودک وجود اضطراب در آن‌ها است. اضطراب می‌تواند بعضی از مشکلات رفتاری کودکان را بروز دهد. برای مثال کودکی که اضطراب اجتماعی دارد، ممکن است در مدرسه رفتارهای نامناسبی انجام دهد یا هنگامی که از او انتقاد می‌شود با داد و فریا پاسخ دهد و کتاب‌هایش را پرت کند. 

اختلال بیش فعالی یا ADHD

معمولا ADHD زمانی تشخیص داده می‌شود که کودکان در توجه‌کردن مشکلاتی دارند. اما مشکلات رفتاری هم در بسیاری از این کودکان مشاهده می‌شود. آن‌ها ممکن است چارچوب‌ها و دستورالعمل‌ها را نادیده بگیرند و وقتی بخواهید کاری انجام دهند، عصبانی شوند یا سرکشی کنند. همچنین یکی از مشکلات رفتاری شایع در کودکان مبتلا به AHDH این است که کاری که از آن‌ها می‌خواهید انجام نمی‌دهند یا حواس‌پرتی می‌کنند. بسیاری از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی نمی‌توانند به‌خوبی روتین‌ها را انجام دهند و به همین دلیل همیشه با والدین به مشکل بر می‌خورند. یکی دیگر از مشکلات رفتاری در کودکان مبتلا به ADHD وجود رفتارهای تکانشی است که ممکن است به‌طور ناگهانی فریاد بزنند، چیزی را پرتاب کنند یا کسی را هل بدهند.

اختلالات یادگیری

اگر می‌بینید که کودک در حین انجام تکالیف رفتارهای بدی از خودش نشان می‌دهد، ممکن است به دلیل اختلال یادگیری باشد. برای مثال کودک در حل مسائل ریاضی یا نوشتن مشکلاتی دارد و ممکن است ببینید که دفترش را پاره می‌کند یا حواس خود را پرت می‌کند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری معمولا سخت‌تر از سایر کودکان درس‌ها را می‌آموزند و این ممکن است برای آن‌ها بسیار ناامیدکننده باشد و آن‌ها را بسیار عصبانی کند. ممکن است حس عزت نفس پایینی داشته باشند و به همین دلیل رفتارهای نامناسبی از خود نشان دهند، زیرا کودک تلاش می‌کند تا این ناتوانی را بپوشاند و دست به رفتارهای دیگر بزند.

مشکلات پردازش حسی

بسیاری از کودکانی که از نظر حسی مشکلاتی دارند، رفتارهای بدی از خود نشان می‌دهند که والدین را گیج می‌کند. ممکن است در مکان‌های پر نور، شلوغ یا پرسروصدا جیغ بزنند یا گریه کنند. برخی از این بچه‌ها ممکن است از پوشیدن برخی از لباس‌ها امتناع کنند یا بعضی از غذاها را نخورند. این کودکان معمولا به یک روتین ثابت علاقه دارند و همچنین از محیط‌هایی که برای آن‌ها طاقت‌فرسا است فراری هستند. 

افسردگی

یکی از اختلال‌های رایج بین کودکان اختلال افسردگی است که ممکن است منجر به بروز مشکلات رفتاری در کودکان شود. کودکانی که با افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است بیشتر از قبل کج‌خلقی داشته باشند با رفتارهای تکانشی نشان دهند. برخی از این بچه‌ها به‌طور مکرر عصبانیت‌های شدیدی دارند و درباره مسائل جزئی به‌سرعت تحریک می‌شوند و رفتارهای طغیانی نشان می‌دهند.

اختلال طیف اوتیسم

بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم مستعد فروپاشی روانی هستند. اختلال اوتیسم نوعی مشکل در رشد عصبی است که رفتارهای کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این کودکان ممکن است رفتارهای خاصی را از خود نشان دهند. آن‌ها معمولا به روال‌های منظم عادت کرده‌اند و به روتین‌های ثابت علاقه دارند و هر تغییری در این روند ممکن است آرامش و رضایت آن‌ها را بر هم بزند. برخی از کودکان اوتیسم نیز فاقد مهارت‌های زبانی و ارتباطی هستند و نمی‌توانند به‌راحتی نیازهای خود را بیان کنند. به همین دلیل رفتارهای نامناسبی از خود نشان می‌دهند.

تروما یا ضربه روحی شدید

کودکانی که در معرض آزار یا ضربه‌های روحی شدید قرار گرفته‌اند، معمولا در مدیریت احساسات خود مشکلاتی دارند. بسیاری از بچه‌ها مدیریت احساسات را از نزدیکان خود یاد می‌گیرند و اگر کودکی فاقد این ویژگی باشد، می‌تواند سریع عصبانی شود، رفتارهای پرخاشگرانه داشته باشد یا تکانشی عمل کند. بچه‌هایی که ضربه‌های روحی شدیدی تجربه کرده‌اند ممکن است از کوچک‌ترین چیزی عصبانی شوند. برای مثال اگر کودکی یکی از نزدیکان خود را از دست بدهد، به دلیل عدم درک واقعیت ممکن است اطرافیان را مقصر بداند و با آن‌ها بدرفتاری کند.

اگر نمی‌دانید کودک شما از چه مشکلی رنج می‌برد، حتما به نشانه های اختلالات روانی در کودکان توجه داشته باشید.

راهکارهای مقابله با مشکلات رفتاری در کودکان

در بخش قبلی گفتیم که مشکلات رفتاری کودکان ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. از کمبود توجه و احساس نیاز به دوست‌داشتن گرفته تا اختلالاتی مانند اوتیسم و افسردگی، همگی می‌توانند منشاء بدرفتاری کودک باشند. برای بهبود رفتارهای کودک ابتدا باید با یک متخصص روانشناسی کودکان صحبت کنید تا بتوانید ریشه مشکل را پیدا کنید. در کنار بهبود برای مشکلات اصلی کودک، به‌خصوص اگر مبتلا به اختلالات سلامت روان نباشد، می‌توانید راهکارهایی را در پیش بگیرید که رفتارهای مشکل‌ساز را بهبود دهد. در ادامه به برخی از این راه‌ها اشاره می‌کنیم.

تسلیم نشوید

در برابر وسوسه پایان‌دادن به عصبانیت کودک مقاومت کنید و وقتی او پرخاشگر می‌شود یا عصبانی است، چیزی که می‌خواهد را به او ندهید. تسلیم‌شدن شما به او می‌آموزد که عصبانیت کارساز است. 

آرامش خود را حفظ کنید

اگر نتوانید آرامش خود را حفظ کنید و پاسخ‌های خشنی بدهید، این کار پرخاشگری کودک و رفتارهای بد او را تشدید می‌کند. سعی کنید چه از نظر کلامی و چه از نظر فیزیکی آرامش خود را حفظ کنید. با حفظ خونسردی به‌مرور می‌توانید این رفتار را در کودک الگوسازی کنید. 

رفتارهای مثبت را تقویت کنید

یکی از بهترین راهکارها برای کاهش مشکلات رفتاری کودکان نادیده گرفتن رفتارهای منفی و تقویت رفتارهای مثبت است. گاهی اوقات حتی توجه منفی مانند توبیخ یا سرزنش می‌تواند رفتارهای منفی کودک را تقویت کند. در عوض، رفتارهای مثبت او را تشویق کنید. برای مثال هنگام فحاشی کودکان بهتر است به آن‌ها توجهی نشان ندهید تا کودک این کار را به مرور کمتر تکرار کند.

پیامدهای ثابت را اجرا کنید

بهتر است در خانه چارچوب و دستورالعمل‌هایی داشته باشید و برای هر قانون‌شکنی، عواقبی تعریف کنید. مهم است که عواقب و پیامدها را متناسب با رفتار منفی در نظر بگیرید و در صورتی که کودک آن را انجام دهد، حتما پیامد آن را اجرا کنید. این کار باعث می‌شود که کودک بداند قانون‌شکنی با پیامدهایی همراه است و به‌مرور سعی می‌کند بهتر روتین و چارچوب‌ها را رعایت کند.

صبر کنید تا کودک آرام شود

برای اینکه درباره یک اتفاق یا بدرفتاری صحبت کنید، اجازه دهید تا کودک آرام شود. سعی نکنید با کودکی که ناراحت یا عصبانی است درباره مشکل حرف بزنید. هنگامی که آرام شد، از او بخواهید تا درباره مشکل و رفتاری که از خود نشان داده صحبت کند. 

سخن پایانی

بسیاری از والدین نمی‌توانند مشکلات رفتاری کودک خود را تحمل کنند، اما باید بدانید که قدم اول برای رفع این مشکلات تشخیص دلیل آن است. اگر دلیل رفتارهای نامناسب کودک را پیدا نکنید، هرچقدر برای کاهش مشکلات رفتاری فرزندتان تلاش کنید بی‌فایده خواهد بود. شما باید ابتدا دلیل این رفتارها را بیابید و برای رفع و بهبود آن‌ها تلاش کنید. سپس می‌توانید در کنار این کار، از راه‌های بهبود مشکلات رفتاری در کودک استفاده کنید. در این مطلب سعی کردیم درباره مشکلات رفتاری در کودکان و دلایل آن صحبت کنیم. بهتر است برای پیدا کردن دلیل این رفتارها و اجرای راهکارها از یک متخصص روانشناس کودک کمک بگیرید. 

سوالات متداول