نشخوار فکری در کودکان؛ علائم و راهکارهای بهبود

سلامت روان یکی از مهم‌ترین مقوله‌های رشد کودک است که برای بسیاری از والدین چالش‌های بسیاری دارد. یکی از این چالش‌ها نشخوار فکری کودک است. با اینکه این مشکل را بیشتر در بزرگسالان می‌بینیم، اما باید بدانید که کودکان هم می‌توانند با این چالش روبه‌رو شوند. نشخوار ذهنی می‌تواند به طور چشمگیری سلامت روانی و عاطفی کودک را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین مهم است که والدین علائم نشخوار فکری در کودکان را بشناسند و با دلایل ریشه‌ای آن آشنا شوند تا بتوانند اقدام سریع و هوشمندانه‌ای برای بهبود کودک انجام دهند. در صورتی که به نشخوار ذهنی اهمیت داده نشود، این اختلال می‌تواند به افسردگی، اضطراب و ساید مشکلات سلامت روان در کودک دامن بزند.

نشخوار فکری در کودک به چه معنی است؟

در قدم اول باید بدانید نشخوار ذهنی کودک به چه معنی است. از نظر روانشناس کودک، نشخوار ذهنی به معنی تمرکز مکرر و مداوم بر افکار منفی و رویدادهای گذشته است که معمولا به راه حل منجر نمی‌شود. نشخوار فکری کودک را در چرخه‌ای از نگرانی و ناراحتی نگه می‌دارد که می‌تواند بر خلق و خو، رفتار و عواطف آن‌ها تاثیر بگذارد. در واقع یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نشخوار فکری این است که فرد به طور تکراری در چرخه یک تفکر گیر می‌افتد و بدون رسیدن به راه حل دوباره به همان موضوع فکر می‌کند.

معمولا در نشخوار ذهنی کودک تمرکز روی رویدادهای ناراحت‌کننده، شکست‌ها و اتفاقات غم‌انگیز زندگی وجود دارد. نشخوار فکری در کودکان می‌تواند احساس غم و اندوه را در آن‌ها افزایش دهد و مانع لذت‌بردن آن‌ها از کارهای مختلف شود. همچنین نشخوار ذهنی چرخه‌های مداومی از نگرانی، اندوه و ناراحتی ایجاد می‌کند و می‌تواند عملکرد و زندگی روزمره کودک را تحت تاثیر قرار دهد. باید بدانید که نشخوار فکری در کودک می‌تواند به مشکلات جدی‌تر سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب در کودکان و نوجوانان منجر شود، به همین دلیل رسیدگی و مدیریت آن اهمیت زیادی دارد. 

نشخوار ذهنی و فکری چه علائمی دارد؟

حالا که درباره نشخوار فکری و اهمیت درک آن دانستید، حتما برایتان سوال است که نشانه های نشخوار ذهنی در کودکان چه مواردی هستند. آشنایی با این علائم به شما کمک می‌کند تا بتوانید این مشکل را سریع‌تر تشخیص دهید و برای بهبود و درمان زودهنگام کودک راهکارهای مناسب را بیابید. در ادامه مهم‌ترین علائم نشخوار فکری در کودک را مرور می‌کنیم. 

• کودک به طور مداوم افکار یا اتفاقات منفی را با خود مرور می‌کند.
• بچه‌های دارای نشخوار فکری برای عبور از موقعیت‌های ناراحت‌کننده با مشکل روبه‌رو هستند.
• کودکانی که نشخوار فکری دارند، به طور منفی درباره خود صحبت می‌کنند و همیشه از خود انتقاد می‌کنند.
• این کودکان خود را برای چیزهایی سرزنش می‌کنند که خارج از کنترل آن‌ها است. 
• احساس مداوم نگرانی و غم در این کودکان به چشم می‌خورد که به مرور زمان کاهش نمی‌یابد. در واقع والدین علائم افسردگی در کودکان را مشاهده می‌کنند.
• معمولا کودک نسبت به موقعیت‌ها پاسخ‌های احساسی شدید و نامتناسبی می‌دهد.
• بسیاری از این کودکان به دلیل نشخوار فکری و ذهن مشغول، نمی‌توانند به‌راحتی روی درس‌ها و تکالیف خود تمرکز کنند. 
• این کودکان ممکن است از فعالیت‌های مورد علاقه خود کناره‌گیری کنند. 
• در حالت شدیدتر، کودکان دارای نشخوار ذهنی ممکن است از دیگران فاصله بگیرند و در تنهایی و افکار منفی خود غرق شوند. 
• به دلیل تفکر زیاد و مداوم، کیفیت خواب این بچه‌ها کم شده و بسیاری از آن‌ها دچار اختلالات خواب می‌شوند.
• برخی از بچه‌های دارای نشخوار فکری کابوس می‌بینند یا مدام از خواب بیدار می‌شوند.
• علائم فیزیکی مانند سردرد، درد معده یا علائم مرتبط با استرس در آن‌ها به چشم می‌خورد. 
• این کودکان به دلیل ترس از شکست و کاهش اعتماد به نفس، علاقه‌ای به امتحان‌کردن چیزهای جدید ندارند. 

دلایل نشخوار فکری کودکان

برای بسیاری از والدین سوال است که نشخوار فکری در کودکان چه دلایلی دارد و چرا کودک به این اختلال دچار می‌شود. روانشناسان کودک بر این باور هستند که علائم بسیاری ممکن است در ایجاد نشخوار ذهنی موثر باشد و ترکیبی از این علائم نیز در ایجاد نشخوار فکری تاثیر دارد. در ادامه برخی از مهم‌ترین دلایل را مرور می‌کنیم. 

• رویدادهای استرس‌زای زندگی: تجربه‌های دشواری مانند تروما، مورد قلدری قرار گرفتن یا تغییرات شدید زندگی مانند طلاق و مهاجرت می‌تواند کودک را به نشخوار فکری مبتلا کند.
• کمال گرایی در کودکان: این اختلال نیز می‌تواند باعث تعیین استانداردهای غیرواقعی و سخت برای خود باشد. همچنین کودک کمال‌گرا از اشتباه و شکست ترس زیادی دارد که افکار مکرر منفی به ذهنش می‌آید.
• عزت نفس پایین: ادراک منفی از خود، احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی هم می‌تواند منجر به انتقاد دائمی از خود و ایجاد افکار منفی تکراری شود. 
• فقدان راهبردهای مقابله‌ای: کودکانی که مهارت‌های حل مسئله را بلد نیستند یا در مدیریت احساسات خود مشکل دارند، می‌توانند به نشخوار فکری مبتلا شوند. این بچه‌ها ابزارهای لازم برای مقابله با استرس را ندارند.
• افسردگی و اضطراب: این اختلال‌ها می‌تواند احساس ناامیدی، اندوه و نگرانی شدیدی ایجاد کند و زمینه‌ساز نشخوار فکری در کودکان شوند. 
• مشاهده والدین: بسیاری از کودکان با مشاهده والدین یا نزدیکان خود نشخوار فکری را یاد می‌گیرند. 
• فشارهای اجتماعی: تلاش برای پذیرفته‌شدن در گروه همسالان، استرس‌ها و فشار تحصیلی و نگرانی برای کسب موقعیت اجتماعی مناسب به‌خصوص در نوجوانان باعث نشخوار فکری می‌شود. 

راه های درمان نشخوار فکری در کودکان

حالا که با علائم و علت نشخوار ذهنی در کودک آشنا شدید، باید بگوییم که خوشبختانه این اختلال قابل درمان و بهبود است. روش‌های متنوع و استراتژی‌های حرفه‌ای برای درمان نشخوار فکری و ذهنی در بچه ها وجود دارد که به کودک در بهبود افکار کمک می‌کند.

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری یا CBT یکی از بهترین رویکردهای درمان حرفه‌ای برای بهبود نشخوار فکری کودک است. این روش به کودک کمک می‌کند تا الگوهای افکار منفی خود را شناسایی کند و به مرور آن را با الگوهای مثبت و سازنده جایگزین کند. همچنین این جلسات درمانی به کودک مهارت‌های مقابله‌ای، مدیریت احساسات و حل مسئله را می‌آموزد. 

بازی درمانی برای کاهش نشخوار فکری در کودکان

یکی از روش‌های درمانی جذاب در زمینه روانشناسی، بازی درمانی کودکان است. در این رویکرد از بازی‌ها برای کمک به کودکان استفاده می‌شود. کودک با کمک بازی‌ها می‌تواند احساسات و افکار خود را در محیطی امن ابراز کند و راهکارهایی برای حل مسائل را یاد بگیرد. 

درمان‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی

ذهن‌آگاهی یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که به سلامت روان، مدیریت افکار و عواطف و بهبود شرایط زندگی بسیار کمک می‌کند. این روش به فرد کمک می‌کند که برای آگاهی از لحظه حال تمرین کند و فکر کردن به گذشته و آینده را کاهش دهد. با کمک تمرینات تنفسی، مراقبه و مدیتیشن، کودک می‌تواند ذهن خود را آرام‌سازی کند. 

دارو درمانی برای بهبود نشخوار ذهنی کودک

از دیگر روش های درمان نشخوار فکری برای کودک، استفاده از دارو درمانی برای کودکان است. تجویز دارو زیر نظر روانپزشک متخصص انجام می‌شود و قطع یا تغییر دوز آن نیز با تشخیص پزشک اجرا می‌شود. در بسیاری از موارد از داروها برای کاهش علائم شدید اضطراب، افسردگی و استرس استفاده می‌شود تا مسیر برای بهبود نشخوار ذهنی در بچه ها آسان‌تر شود. 

نکات مهم کاهش نشخوار فکری کودک برای والدین

در کنار روش‌های درمانی متنوع برای نشخوار فکری، راهکارهایی وجود دارد که والدین با اجرا کردن آن‌ها می‌توانند به بهبود کودک در این زمینه کمک کنند و فرایند درمان را تسریع کنند. 

• گفت‌وگوی سازنده و فعال با کودک داشته باشید. اجازه دهید او احساسات و نگرانی‌های خود را در فضایی امن با شما در میان بگذارد. 
• به او بگویید که فرد ارزشمندی است و شکست بخشی از مسیر زندگی است. اعتماد به نفس او را تقویت کنید تا کودک درباره خود افکار منفی نداشته باشد. 
• راه‌های حل مسئله را به کودک بیاموزید تا بتواند مشکلات و چالش‌ها را به‌خوبی مدیریت کند. می‌توانید از بازی برای افزایش مهارت حل مسئله در کودکان کمک بگیرید. 
• به کودک تکنیک‌های آرام‌سازی، تنفس عمیق یا تجسم مثبت را بیاموزید. فعالیت‌های آرامش‌بخش مورد علاقه کودک را تشویق کنید. 
• به کودک کمک کنید تا روی مسیر تلاش خود متمرکز باشد و فقط به نتایج فکر نکند. بلکه تلاش و پیشرفت خود را هم در نظر بگیرد. 
• قرار گرفتن کودک در معرض عوامل استرس‌زا را محدود کنید. رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، محتوای خشونت‌آمیز و اخبار بد می‌تواند تا حد زیادی روی سلامت روان کودک تاثیر منفی بگذارد. بنابراین بهتر است از راهکارهای کاهش استرس در کودکان کمک بگیرید. 
• از یک روانشناس کودک خوب و حرفه‌ای کمک بگیرید تا در پیاده‌سازی این راهکارها مطابق با نیاز و شخصیت فرزندتان به شما کمک کند.

سخن پایانی

نشخوار فکری در کودکان می‌تواند باعث ایجاد استرس شدید، اضطراب و نگرانی‌های مکرر و مداوم شود. این معضل به میزان چشمگیری عملکرد روزمره و روان کودک را تهدید می‌کند و در موارد شدیدتر می‌تواند سلامتی کودک را در معرض خطر قرار دهد. بنابراین والدین باید علائم و نشانه های نشخوار ذهنی در کودک را بشناسند تا با مشاهده آن‌ها بتوانند اقدام زودهنگام و موثری داشته باشند. کلینیک دکتر ساداتی به همراه درمانگران حرفه‌ای خود در کنار شما است تا همراه با شما در مسیر بهبود کیفیت زندگی و سلامت روان فرزندتان قدم بردارد.