آیا کودک من بیش‌فعال است یا فقط پرانرژی؟ تفاوت کودک بیش فعال و پرانرژی
تصور کنید که دارید بچه‌ها را در زمین بازی تماشا می‌کنید. بعضی‌ها می‌دوند، می‌خندند یا شاید از وسایل بازی بالا بروند. اما بچه‌های دیگری هم هستند که به نظر می‌رسد هرگز از حرکت بازنمی‌مانند، در رعایت نوبت‌ها مشکل دارند و نمی‌توانند رفتارهای تکانه‌ای را کنترل کنند. برای بسیاری از والدین تشخیص تفاوت کودک بیش فعال و پرانرژی دشوار است، اما باید گفت که این‌ها دو مقوله جداگانه هستند و تنها ممکن است در علائم رفتاری شباهت‌هایی داشته باشند. بنابراین والدین باید علائم بیش فعالی را بشناسند تا در صورت مشاهده بتوانند برای بهبود و درمان فرزند خود تلاش کنند. از طرفی شناخت این دو مقوله باعث می‌شود والدین کمتر نگران کودکان پرانرژی باشند. اگر می‌خواهید بدانید که آیا کودک من بیش‌فعال است یا فقط پرانرژی، با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
ویژگی‌های کودک پرانرژی
یک کودک پرانرژی معمولا با سطح بالای فعالیت بدنی، اشتیاق و کنجکاوی زیاد به چشم می‌آید. با این حال رفتارهای این کودکان هدفمند، کنترل‌شده و متناسب با زمینه است. به گفته روانشناس کودک، کودک پرانرژی معمولا با روحیه بالا، سرزندگی و فعالیت زیاد توصیف می‌شود، اما می‌تواند رفتارهای خود را به‌درستی تنظیم کند.
- فعالیت هدفمند: انرژی آن‌ها باعث می‌شود که این بچه‌ها به فعالیت‌های خاصی مثل ورزش، کاوشگری یا انجام کارهای خلاقانه هدایت شود. برای مثال یک کودک پرانرژی می‌تواند در زنگ تفریح بازی کند و بدود، اما در یک جلسه داستان‌خوانی، آرام بنشیند.
- توانایی خودتنظیمی: کودک پرانرژی در مقایسه با کودک بیش فعال می‌تواند بین فعالتی‌های نیازمند انرژی بالا و کارهای آرام‌تر به خوبی جابه‌جا شود. برای مثال این کودک می‌تواند در طول بازی فعال و پرحرف باشد، اما با تشویق روی تکالیف تمرکز کافی داشته باشد.
- رفتارهای متناسب با موقعیت: انرژی آن‌ها با موقعیت مطابقت دارد. آن‌ها می‌توانند در زمین بازی پرسروصدا باشند، اما در کلاس درس یا هنگام خوردن غذا آرامش و سکوت را رعایت کنند.
- پاسخ به مرزها: کودک پرانرژی معمولا به دستورالعمل‌ها یا محدودیت‌ها پاسخ می‌دهد و آن‌ها را رعایت می‌کند. برای مثال او می‌تواند بازی را متوقف کرده و برای خوابیدن آماده شود.
- توجه پایدار: کودکان پرانرژی در مقایسه با بیش فعال ها می‌توانند روی کارهایی که به آن علاقه دارند، تمرکز کافی داشته باشند. برای مثال یک کودک پرانرژی ممکن است زمان زیادی را برای ساختن لگو صرف کند و حواسش پرت نشود.
دلایل پر انرژی بودن کودکان
- مراحل رشد کودک: کودک خردسال به طور طبیعی انرژی بالایی دارد و برای یادگیری و کاوش کردن محیط، زیاد حرکت می‌کند.
- خلق و خو: برخی از کودکان به دلیل شخصیتشان به طور طبیعی سرزنده‌تر یا اجتماعی‌تر هستند.
- محیط: محیط‌های محرک مانند پارک، ورزش و فعالیت بیرون از منزل می‌تواند انرژی کودک را افزایش دهد.
- خواب و رژیم غذایی: یک برنامه غذایی متعادل و خواب کافی می‌تواند انرژی بالایی برای کودک به دنبال آورد با این حال برخی از مواد غذایی مانند قند و شیرینی، شکلات و کاکائو می‌تواند انرژی کودک را بیشازحد بالا ببرد.
ویژگی‌های کودک بیش فعال
برای مقایسه کودک بیش فعال و پرانرژی باید با این اختلال بیشتر آشنا شویم. اختلال بیش فعالی می‌تواند خود را با سطوح بالای فعالیت، رفتارهای تکانشی و گاهی رفتارهای نامتناسب نشان دهد که کنترل آن برای کودک دشوار است. بیش فعالی در کودک می‌تواند مخرب باشد و با رشد درست و متعادل کودک ناسازگاری داشته باشد.
- فعالیت بیشازحد و کنترل‌نشده: به نظر می‌رسد که کودکان بیش فعال با یک موتور محرک هدایت می‌شوند و حرکات مداوم و بی‌هدف دارند. آن‌ها ممکن است در موقعیت‌هایی که نیاز به آرام‌بودن دارند، با مشکل مواجه شوند و بیشازحد بی‌قراری کنند. برای مثال در طول کلاس درس ممکن است نتوانند آرام بنشینند، بدوند یا از جایی بالا بروند.
- تکانشگری: با مقایسه کودک بیش فعال و پرانرژی می‌بینیم که کودکان بیش فعال در بسیاری از موارد رفتارهای تکانشی دارند و بدون فکر عمل می‌کنند. قطع کردن مکالمات، گرفتن اسباب‌بازی از دیگران یا دویدن ناگهانی به سمت خیابان از جمله این رفتارها است.
- مشکل در خودتنظیمی: کودکان بیش فعال در مقایسه با کودک پرانرژی در پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند. آن‌ها برای انجام کارهای آرام ممکن است با مشکل روبه‌رو شوند.
- بی‌توجهی: ممکن است کودکی که دچار بیش‌فعالی است، از بی‌توجهی هم رنج ببرد و درگیر اختلال ADHD باشد. این کودکان ممکن است به‌سرعت علاقه خود را از انجام یک کار از دست می‌دهند و به کارهای دیگر می‌پردازند.
- رفتارهای مخرب: تفاوت کودک بیش فعال و پرانرژی در این است که کودک بیش فعال معمولا کارهای دیگران را مختل می‌کنند. صحبت کردن بیشازحد، قطع کردن حرف دیگران و عدم توانایی در رعایت نوبت از جمله این رفتارها است.
- انجام رفتارهای تکانشی و بیش‌فعالانه در محیط‌های مختلف: این کودکان رفتارهای خود را در محیط‌ها و موقعیت‌های مختلف تکرار می‌کنند و چه در خانه و چه در مدرسه این رفتارها را انجام می‌دهند.
برای آشنایی بیشتر، علائم بیش فعالی در کودکان را بخوانید.
دلایل بیش فعالی در کودکان
اختلال بیش فعالی در بسیاری از کودکان مشاهده می‌شود که یک اختلال عصبی-رشدی است و به همین دلیل تفاوت‌هایی در عملکرد مغز ایجاد می‌کند که کودک نمی‌تواند رفتارهای تکانشی خود را حفظ کرده یا رفتارهای خود را تنظیم کند. بیش فعالی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد و چند عامل با یکدیگر باعث ایجاد این اختلال شوند. عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و شرایطی مختلف می‌توانند عملکرد عصبی و رشدی مغز را تحت تاثیر قرار دهند.
تفاوت کودک بیش فعال و پرانرژی
| جنبه‌ها | کودک پرانرژی | کودک بیش فعال |
| کنترل | می‌تواند انرژی و رفتار را در صورت نیاز تنظیم کند. | برای کنترل تکانه‌ها و فعالیت‌ها، حتی زمانی که نامناسب هستند، تلاش می‌کند. |
| زمینه | میزان انرژی با موقعیت مطابقت دارد. | فعالیت بیشازحد، بدون توجه به محیط |
| توجه | می‌تواند روی وظایف تمرکز کند، به خصوص اگر جذاب باشد. | اغلب برای حفظ توجه، حتی روی وظایف ترجیحی، تلاش می‌کند. |
| پاسخ به دستورالعمل‌ها | به محدودیت‌ها پاسخ می‌دهد و به خوبی تغییر مسیر می‌دهد. | مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها یا آرام شدن. |
| تأثیر بر دیگران | به ندرت مختل‌کننده؛ انرژی از نظر اجتماعی مناسب است. | اغلب حرف یا رفتار دیگران را مختل می‌کند. |
| ثبات | انرژی بسته به زمینه و زمان روز متفاوت است. | در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف، اغلب روزانه، مداوم است. |
| هدفمندی | فعالیت کودک هدفمند است. | فعالیت اغلب بی‌هدف یا بیشازحد به نظر می‌رسد. |
ارزیابی کودک پرانرژی و بیش فعال برای والدین
بسیاری از والدین نگران بیش فعالی در کودک خود هستند. بنابراین بهتر است به نکات زیر توجه کنید تا بتوانید رفتارهای فرزندتان را بهتر ارزیابی کنید و مراقبت از کودکان بیش فعال را بهتر انجام دهید.
الگوها را مشاهده کنید
مهم‌ترین کار برای تشخیص تفاوت کودک بیش فعال و پرانرژی توجه به الگوهای رفتاری او است.
- فراوانی و مدت: آیا رفتارهای پرانرژی کودک مداوم است یا به‌صورت گاه‌به‌گاه؟ کودکان بیش فعال معمولا به صورت مداوم این رفتارها را نشان می‌دهند.
- موقعیت‌ها: آیا این رفتارها در موقعیت‌های خاصی رخ می‌دهد یا در محیط‌های دیگر هم شاهد آن هستید؟ بیش فعالی معمولا در موقعیت‌های مختلف خود را نشان می‌دهد.
- تناسب سنی: رفتار کودک را در مقایسه با همسالان زیر نظر بگیرید تا بتوانید تفاوت‌های اساسی رفتار را بشناسید.
ارزیابی تاثیر رفتارهای کودک بیش فعال و پر انرژی
به این سوال پاسخ دهید که آیا این رفتار با زندگی روزمره، مانند عملکرد مدرسه، دوستی‌ها یا روال‌های خانوادگی تداخل دارد؟ یادتان باشد که بیش فعالی کودک معمولا یادگیری، تعاملات اجتماعی یا ایمنی کودک را مختل می‌کند. برای مثال کودک بیش فعال ممکن است برای انجام کارها و وظایف مشکل داشته باشد یا در کلاس اختلال ایجاد کند. بیش فعالی ممکن است با بی‌توجهی، مشکل در تمرکز و تکانشگری همراه باشد که باید این علائم را زیر نظر بگیرید.
در نظر گرفتن عوامل خارجی
- کمبود خواب می‌تواند روی رفتارهای تکانشی، صبر و حوصله کودک تاثیر بگذارد.
- قند، کافئین و شکلات می‌توانند سطح انرژی را به طور موقت افزایش دهند و باعث رفتارهای پرانرژی شوند.
- – استفاده بیشازحد از لوازم دیجیتال و نمایشگرها ممکن است منجر به تحریک بیشازحد کودک شود.
این مطلب هم برای شما مفید است: بازی برای درمان بیش فعالی
سخن پایانی
یک کودک پرانرژی سطح بالایی از فعالیت و انرژی را نشان می‌دهد که می‌تواند هدفمند، متناسب با موقعیت و قابل کنترل باشد. در حالی که کودک بیش فعال رفتارهای تکانشی و در بسیاری از موارد رفتارهای مخربی را از خود نشان می‌دهد که در موقعیت‌های مختلف این رفتارها به چشم می‌خورند. برای تشخیص اینکه کودک بیش فعال است یا فقط پرانرژی، باید به الگوهای رفتاری او توجه کرده و آن‌ها را ارزیابی کنید.
بعد از آشنایی با تفاوت کودک بیش فعال و پرانرژی اگر می‌بینید که رفتارهای کودک روی عملکرد روزمره، ارتباط با اطرافیان و عملکرد تحصیلی کودک تاثیر گذاشته است، بهتر است با یک روانشناس کودک مشورت کنید. در هر حال یادتان باشد که فضایی امن با روتین و روال‌های مشخص در خانه طراحی کنید و به کودک تکنیک‌های بازیابی آرامش و تنفس عمیق را آموزش دهید. همچنین کارها را برای کودک به مراحل آسان‌تر تقسیم کنید و از تحریک بیشازحد او جلوگیری کنید. کلینیک دکتر ساداتی برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از اختلالات مانند بیش فعالی در کودک در کنار شما است.
دیدگاهتان را بنویسید