حواس پرتی در کودکان و راه های بهبود آن

امروزه کودکان در محیط‌هایی رشد می‌کنند که عوامل حواس پرتی بسیار بیشتر از گذشته شده است. از شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند گرفته تا انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها می‌توانند به‌راحتی حواس کودک را پرت کنند. باید بدانید که حدی از حواس پرتی در کودکان طبیعی است و مشکلی به وجود نمی‌آورد، اما حواس‌پرتی بیش‌ازحد می‌تواند مانع تمرکز کودک، مدیریت احساسات و عواطف و حتی عملکرد تحصیلی مناسب شود. بنابراین درک نشانه‌ها و علت حواس پرتی در کودک اهمیت بسیار زیادی دارد و به والدین کمک می‌کند تا راهکارهای مناسب را برای کاهش حواس پرتی در کودکان پیدا کنند. در این مطلب می‌خواهیم درباره استراتژی‌هایی صحبت کنیم که کودک می‌تواند با کمک آن‌ها حواس پرتی خود را کاهش دهد. پس تا پایان با ما همراه باشید.

علائم حواس پرتی کودکان

در قدم اول باید نشانه های حواس پرتی در کودک را بشناسید، زیرا ممکن است کودک رفتار خاصی داشته باشد و شما ندانید که این رفتار نشانگر وجود حواس پرتی در او است. از نظر بهترین روانشناس کودک حواس پرتی به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد که در ادامه به مهم‌ترین نشانه‌ها اشاره می‌کنیم.

• کودک در حفظ توجه مداوم و طولانی‌مدت روی کارها و تکالیف خود مشکل دارد. آن‌ها به سرعت توجه خود را از موضوعی به موضوع دیگر معطوف می‌کنند.
• حواس پرتی در کودک باعث می‌شود که او به طور مکرر لوازم شخصی و کارهای خود را فراموش کند و برای انجام آن‌ها به یادآوری مداوم نیاز دارد.
• کودک به دلیل حواس پرتی نمی‌تواند برخی از کارها مانند مطالعه یا درس‌خواندن را به‌خوبی انجام دهد و تمرکز کافی داشته باشد. بنابراین برای اجتناب از آن‌ها بهانه می‌آورد یا به سراغ کارهای دیگر می‌رود.
• بسیاری از کودکان حواس پرت به صحبت‌های طرف مقابل درست گوش نمی‌دهند و دستورات را به ذهن نمی‌سپارند. بنابراین مدام باید موارد مختلف را برای آن‌ها توضیح دهید.
• کودک حواس پرت معمولا تمایل دارد که بدون فکر کردن صحبت کند و حرف دیگران را قطع کند.
• حواس پرتی کودک باعث می‌شود که کارها، وظایف و پروژه‌های خود را ناقص رها کند و به سراغ چیزهای دیگر برود. 
• بسیاری از کودکان حواس پرت به دلیل فقدان تمرکز، فراموش کردن تکالیف یا بی‌توجهی به درس‌ها عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند. 
• کودک حواس پرت در برخی اوقات به جایی خیره شده و خیال‌پردازی می‌کند و به همین دلیل به محیط اطراف و صحبت‌های دیگران توجهی نشان نمی‌دهد. 

حواس پرتی در کودکان در بسیاری از موارد تا حدی طبیعی است، زیرا مغز کودک در حال کاوش و رشد است. با این حال اگر این علائم طولانی و پایدار باشند و در عملکرد تحصیلی و زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کنند، بهتر است با متخصص مشورت شود.

دلایل حواس پرتی کودک چیست؟

حالا که با ویژگی‌های کودکان حواس پرت آشنا شدید، باید بدانید که حواس پرتی به دلایل مختلفی روی می‌دهد و تاثیر این عوامل می‌تواند باعث عدم تمرکز در کودکان و افزایش حواس پرتی بچه ها شود. بنابراین مهم است که دلایل این مشکل را بهتر درک کنید تا بتوانید برای رفع ریشه مشکل راهکارهای مناسب را بیابید. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل حواس پرتی در کودکان اشاره خواهیم کرد.

عوامل رشدی حواس پرتی کودک

کودکان در سنین پایین دامنه توجه کمتری دارند، زیرا مغز آن‌ها در حال رشد است. آن‌ها ممکن است برای تمرکز طولانی روی برخی از کارها دچار مشکل شوند. باید گفت که کودک در سن رشد به طور طبیعی کنجکتو است و به همین دلیل توجه خود را به سمت محرک‌های جدید می‌برد.

عوامل محیطی حواس پرتی بچه ها

یک محیط پر سروصدا و دارای هرج‌ومرج می‌تواند یک عامل مهم در ایجاد حواس پرتی باشد. کلاس‌های درسی شلوغ، خانه شلوغ و پرهیاهو، مکالمات طولانی و صدای بلند تلویزیون می‌تواند حواس پرتی را تشدید کند. همچنین استفاده بیش‌ازحد از شبکه‌های اجتماعی و لوازم دیجیتال مانند گوشی و تبلت می‌تواند تمرکز طولانی‌مدت را برای کودک دشوار کند. 

 دلایل عاطفی و روانی 

برخی از کودکان به دلیل مشکلاتی که دارند، استرس زیادی را تجربه می‌کنند. اضطراب و استرس بالا یکی از دلایل مهم ایجاد حواس پرتی است که مانع تمرکز درست کودک می‌شود. همچنین اگر کودک بی‌حوصله باشد یا به کاری علاقه نداشته باشد، می‌تواند به‌راحتی دچار حواس‌پرتی شود. برخی از بچه‌ها نیز به دلیل فقدان انگیزه، علاقه‌ای به انجام وظایف خود ندارند و تمرکز خود را از دست می‌دهند.

دلایل فیزیکی حواس پرتی کودکان

خستگی و گرسنگی می‌تواند برای کودک بسیار ناخوشایند و دشوار باشد. تغذیه نامناسب، خواب ناکافی و عدم انجام فعالیت‌های مفید باعث می‌شود که کودک نتواند به‌خوبی حواسش را جمع کند. همچنین برخی از بچه‌ها پردازش حسی متفاوتی دارند و با صداها یا محرک‌های بصری و لمسی حواسشان پرت می‌شود. 

مشکلات عصبی و شناختی

یکی از مهم‌ترین دلایل حواس پرتی در کودکان، وجود اختلال ADHD است. این اختلال باعث ایجاد نقص توجه در کودک می‌شود و به همین دلیل بر توانایی تمرکز او تاثیر منفی می‌گذارد. اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه باعث می‌شود که کودک نتواند برای مدت طولانی روی یک کار یا یک وظیفه تمرکز کافی داشته باشد و به‌راحتی حواسش پرت می‌شود.

عدم آموزش مهارت‌ها

یکی دیگر از عوامل مهم حواس پرتی کودک این است که والدین و مربیان مدیریت کارها، زمان‌بندی، کاهش حواس‌پرتی و افزایش تمرکز را به‌خوبی به کودک آموزش نداده‌اند. کودک اولویت‌بندی کارها و وظایف را بلند نیست و به همین دلیل نمی‌تواند به‌خوبی آن‌ها را انجام دهد. همچنین فشار کاری زیاد و وظایف سنگین‌ نسبت به سن کودک باعث می‌شود که او از انجام آن‌ها اجتناب کند.

حواس پرتی کودک چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

حواس پرتی در کودکان می‌تواند مشکلات بسیاری را به وجود آورد که روی زندگی روزمره و روابط کودک تاثیر بگذارد. در ادامه برخی از مشکلات حواس پرتی را معرفی می‌کنیم.

• اختلال در یادگیری و رشد مناسب
• فقدان مهارت‌هایی مانند تاب‌آوری، درک و پردازش دقیق احساسات
• کاهش عملکرد تحصیلی، انجام ندادن تکالیف و فراموش کردن وظایف و کارهای مهم
• افزای تکانشگری، عدم مدیریت درست عواطف و احساسات
• مشکل در برقراری روابط با دیگران، کاهش همدلی، عدم ایجاد گفت‌وگوی فعال، شنونده ضعیف بودن
• متکی بودن به دیگران برای یادآوری انجام کارها

برای کاهش حواس پرتی کودک چه کنیم؟

تا به اینجا با دلایل حواس پرتی در کودکان و مشکلات آن آشنا شدیم. شما به‌عنوان والدین می‌توانید تاثیر زیادی روی رفتارهای فرزند خود داشته باشید. بنابراین بهتر است پس از تشخیص دلایل و عوامل حواس پرتی، با کمک فوق تخصص روانشناس کودک در تهران یا شهر خود، به فرزندتان کمک کنید تا بتواند تمرکز خود را بازیابد. در ادامه راهکارهایی را مرور می‌کنیم تا در این مسیر به شما کمک کند.

محیط ساختاریافته ایجاد کنید

بهتر است برای کاهش حواس پرتی کودک یک روتین روزمره طراحی کنید و کودک را به آن عادت دهید. زمان‌هایی برای فعالیت‌های مختلف در نظر بگیرید و سعی کنید این مسیر را اجرا کنید. این کار باعث می‌شود که کودک بداند چه چیزی در انتظار است و راحت‌تر حواسش را جمع کند. فضایی برای کودک تعبیه کنید که عوامل حواس پرتی مانند تلویزیون، گوشی و تبلت، سروصدای محیط و اسباب‌بازی‌ها در اطراف او نباشند. با این کار او راحت‌تر می‌تواند روی کارها و تکالیفش متمرکز شود.

استفاده از لوازم دیجیتال را مدیریت کنید

یکی از مهم‌ترین عوامل حواس پرتی  بچه ها، گوشی، تبلت و تلویزیون است. بنابراین بهتر است زمان مشخصی را برای استفاده از این لوازم در نظر بگیرید و به این محدودیت پایبند باشید. همچنین توصیه می‌کنیم که فعالیت‌هایی مانند مطالعه، بازی‌های فکری، درست‌کردن پازل و سرگرمی‌های خلاقانه را جایگزین لوازم دیجیتال کنید. با این کار کودک کمتر به پرسه‌زدن در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های موبایلی و مشاهده بیش‌ازحد فیلم و کارتون عادت می‌کند. 

فعالیت فیزیکی را تشویق کنید

فضایی فراهم کنید که کودک بتواند ورزش و فعالیت داشته باشد. تخلیه انرژی در مسیر صحیح به کودک کمک می‌کند تا حواس‌پرتی کمتری داشته باشد. انجام ورزش‌ها و فعالیت‌های مورد علاقه و تحرک در طول روز باعث می‌شود که او بتواند توجه خود را حفظ کند. 

ذهن آگاهی را تمرین کنید

تمرینات و تکنیک‌هایی را به کودک یاد دهید که به او در حفظ تمرکز کمک می‌کند. تنفس عمیق، مدیتیشن، تمرکز بر ذهن و حواس به او کمک می‌کند تا به‌مرور حواس‌پرتی‌های خود را کاهش دهد. 

تمرکز را همراه با کودک تمرین کنید

برای اینکه کودک مدیریت حواس‌پرتی را یاد بگیرد، می‌توانید زمانی از روز را همراه با کودک کار کنید. زمانی را برای انجام تکالیف اختصاص دهید و خودتان نیز در این بازه زمانی کاری همراه با تمرکز را انجام دهید. کودک با این تمرین‌ها یاد می‌گیرد که تمرکز خود را بهتر حفظ کند.

وظایف را ساده کنید

کارهای دشوار و بزرگ را به قدم‌های کوچک‌تر تبدیل کنید. این کار به کودک کمک می‌کند تا توجه و تمرکز خود را بهتر حفظ کند. می‌توانید از بازه‌های زمانی کوتاه شروع کرده و کم‌کم زمان تمرکز را افزایش دهید. 

از یک روانشناس کودک کمک بگیرید

اگر فکر می‌کنید که حواس پرتی کودک بسیار شدید است و با کمک این راهکارها نمی‌توانید آن را بهبود دهید، بهتر است از یک روانشناس کمک بگیرید. ممکن است دلایل پیچیده‌تری باعث حواس‌پرتی کودک شود که بهتر است به آن‌ها رسیدگی کنید. با کمک متخصص می‌توانید اختلالاتی مانند بیش فعالی و کمبود توجه، اضطراب و استرس را تشخیص داده و برای درمان آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. درمانگر با رویکردهای تخصصی، برنامه درمانی و جلسات مشاوره فردی کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا این اختلالات را بهبود داده و حواس‌پرتی خود را کاهش دهند.  

سخن پایانی

حواس پرتی در کودکان معمولا تا حدی طبیعی است و با افزایش سن و رشد و تکامل کودک بهبود پیدا می‌کند. اما در برخی از موارد این حواس پرتی می‌تواند مشکلاتی را برای کودک به وجود آورد و روی عملکرد تحصیلی و انجام کارهای روزمره او تاثیرگذار باشد. بنابراین والدین باید به نشانه های حواس پرتی کودک توجه داشته باشند و در صورت مشاهده مکرر این علائم، رشه و دلایل این مشکل را پیدا کنند. پس از یافتن دلایل حواس پرتی، با کمک راهکارها و استراتژی‌ها می‌توانند حواس پرتی کودک را به‌مرور کاهش دهند. کلینیک دکتر ساداتی در این مسیر در کنار شما است تا بتوانید کیفیت زندگی کودک خود را ارتقا دهید.