تاثیر تلویزیون بر مغز کودکان؛ راه های جایگزین کردن تلویزیون برای کودک
تلویزیون یکی از اجزای اصلی خانه‌ها در سراسر دنیا به شمار می‌رود. از کارتون‌هاو انیمیشن‌های رنگارنگ گرفته تا برنامه‌های آموزشی، این دستگاه راهی مناسب برای سرگرمی و افزایش آگاهی کودکان به شمار می‌رود. با این حال والدین باید مراقب میزان و نوع استفاده از آن باشند. باید از خود بپرسیم که تاثیر تلویزیون بر مغز کودکان چیست و چه اثری روی رشد بچه‌ها می‌گذارد. باید گفت که تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که تماشای بیش‌ازحد تلویزیون می‌تواند بر رشد و عملکرد شناختی کودک و رفتارهای او تاثیرگذار باشد. بنابراین بهتر است با این تاثیر بیشتر آشنا شوید و راه های جایگزین کردن تلویزیون برای کودک را بشناسید. این کار به شما کمک می‌کند تا همه چیز را متعادل و به‌اندازه نگه دارید. برای آشنایی با تاثیرات تلویزیون روی بچه ها تا پایان با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
تاثیر تلویزیون بر مغز کودک
اثر تلویزیون بر رشد شناختی کودکان
از نظر روانشناس کودک تماشای زیاد تلویزیون و استفاده بیش‌ازحد از برنامه‌های آن می‌تواند بر فرایندهای شناختی مثل توجه، حافظه و عملکرد تاثیر بگذارد.
- دامنه توجه و تمرکز: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض برنامه‌های تلویزیون که ریتم سریع و محرک بالایی دارند، می‌تواند به مرور زمان دامنه توجه کودک را مختل کند. اگر کودک زیر ۳ سال به میزان زیادی در معرض این محتوا باشد، تغییرات سریع صحنه و تحرکات بالا باعث می‌شود که کودک نتواند بعدا روی کارهایی که سرعت کمتری دارند، متمرکز شود.
- رشد مهارت های زبان: برخی از برنامه‌ها می‌تواند به آشنایی اولیه کودک با واژه‌ها و جمله‌ها کمک کند. البته باید گفت که تماشای غیر فعال (بدون واکنش کودک) می‌تواند مانع رشد زبان شود. تلویزیون فاقد ارتباط تعاملی و متقابل ضروری برای رشد زبان کودک است.
- عملکردهای اجرایی: از جمله مهارت‌های مهم مانند خودتنظیمی، برنامه‌ریزی و کنترل تکانه برای موفقیت‌های تحصیلی و اجتماعی بسیار مهم هستند. تماشای بیش‌ازحد تلویزیون به‌ویژه محتوای تحریک‌کننده می‌تواند رشد این مهارت‌ها را با مشکل روبه‌رو کند. یکی از دلایل این تاثیر می‌تواند کاهش فرصت‌ها برای حل مسئله فعال و بازی‌های خلاقانه است.
تاثیر عاطفی و رفتاری تلویزیون روی کودکان
- حساسیت‌زدایی عاطفی: اگر کودک به میزان زیادی در معرض محتوای خشونت‌آمیز یا پرخاشگرانه قرار بگیرد، می‌تواند نسبت به خشونت در دنیای واقعی تحریک کند و همدلی آن‌ها را کاهش دهد.
- ترس و اضطراب: محتوای برنامه‌های تلویزیونی، حتی آن‌ها که مخصوص کودکان تولید می‌شوند، می‌توانند ترس و اضطراب بچه‌ها را تحریک کنند. محتوای ترسناک یا دارای هیجان بسیار بالا می‌تواند ترس و اضطراب شبانه بچه‌ها را افزایش دهد.
- تنظیم خلق و خو: تماشای بیش‌ازحد تلویزیون می‌تواند توانایی کودکان در تنظیم و مدیریت احساسات را کاهش دهد. از طرفی رضایت فوری به دلیل تماشای تلویزیون می‌تواند تحمل کسالت و ناامیدی کودکان را کاهش دهد و در جنبه مدیریت احساسات مشکلاتی ایجاد کند.
این مطلب را هم بخوانید: تاثیر کارتون روی کودکان
تاثیر تلویزیون بر مغز کودک از نظر رشد اجتماعی
- کاهش تعامل اجتماعی: اگر کودک زمان زیادی را به تماشای تلویزیون بگذراند، کمتر می‌تواند با همسالان و خانواده خود تعامل داشته باشد. بنابراین در حالتی که این وضعیت کنترل نشود، کودک نمی‌تواند مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهد و فرصت کمتری برای تمرین ارتباط سازنده، همکاری و حل تعارض دارد.
- الگوسازی رفتار: کودکان با مشاهده دیگران هنجارها و رفتارهای اجتماعی را الگوبرداری می‌کنند. اگر شخصیت‌های کارتونی یا فیلم‌ها رفتارهای نامناسبی مانند قلدری، پرخاشگری، طعنه به دیگران، دروغ‌گویی، دزدی یا تخریب داشته باشند، ممکن است کودک از آن‌ها تقلید کند.
اثرات جسمی و عصبی تلویزیون بر کودکان
- ساختار و عملکرد مغز: در حالت تماشای افراطی تلویزیون و اعتیاد کودک به تکنولوژی به‌خصوص در سن پایین، ساختار مغز می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد. مهارت‌هایی مانند سواد‌آموزی و توسعه زبان ممکن است دچار مشکل شوند.
- اختلال خواب: یکی از انواع تاثیر تلویزیون بر مغز کودکان اختلال در کیفیت خواب است. تماشای تلویزیون به‌ویژه در ساعت‌های منتهی به پایان شب، می‌تواند به طور جدی در خواب کافی و مناسب اختلال ایجاد کند. نور آبی نمایشگر باعث کاهش ترشح ملاتونین می‌شود و از طرفی محتوای تحریک‌کننده نیز می‌تواند به خواب رفتن کودک را دشوارتر کند.
- خطر چاقی: تماشای تلویزیون بیش‌ازحد با سبک زندگی بدون تحرک همراه است. کودکی زمان زیادی از روز را به تماشای تلویزیون می‌گذراند، ممکن است فعالیت بدنی، ورزش و بازی‌های فیزیکی کمتری انجام دهد که این می‌تواند خطر ابتلا به چاقی را در او افزایش دهد.
تاثیر تلویزیون بر مغز کودکان از نظر نوع محتوا
باید گفت که همه برنامه‌های تلویزیونی یکسان نیستند. تاثیر تلویزیون روی کودکان به نوع محتوا، مدت زمان و زمینه تماشا کردن آن بستگی دارد.
- محتوای آموزشی و غیر آموزشی: در حالی که محتوای آموزشی می‌تواند در حد اعتدال، رشد شناختی و اجتماعی کودک را بهبود دهد، محتوای غیرآموزشی می‌تواند عادت‌های نامناسب و رفتارهای خارج از چارچوب را در بچه‌ها بیشتر کند.
- تبلیغات: مشاهده زیاد تبلیغات می‌تواند بر ترجیحات و خواسته‌های کودک تاثیرگذار باشد. برخی از تبلیغات، تمایل به مصرف تنقلات ناسالم و سبک غذایی نامناسب را در بچه‌ها افزایش می‌دهد.
- تناسب سنی: باید گفت که تاثیر تلویزیون روی مغز کودک نیز به سن او بستگی دارد. بسیاری از روانشناسان کودک توصیه می‌کنند که بهتر است که تماشای تلویزیون برای کودک زیر دو سال ممنوع شود و در سنین ۲ تا ۵ سال به میزان محدود و برای برنامه‌های باکیفیت در دسترس کودک باشد.
راه های جایگزین کردن تلویزیون برای کودک
در بخش قبلی درباره تاثیر تلویزیون بر مغز کودکان صحبت کردیم و گفتیم که در صورت رعایت اعتدال و انتخاب برنامه‌های مناسب، تلویزیون می‌تواند بر آگاهی و توسعه برخی از مهارت‌های کودک تاثیر خوبی داشته باشد. در این بخش راهکارهایی برای جایگزین کردن تلویزیون برای کودک ارائه می‌دهیم.
- تشویق کودک به بازی‌های تعاملی، انجام بازی‌های وانمودی و نقش‌آفرینی، بازی‌های بدون ساختار و محدودیت مانند کار با بلوک‌ها و عروسک‌بازی
- انجام بازی‌های خلاقانه مانند درست کردن کاردستی، سفالگری، کار با لوازم هنری
- بازی کردن در فضای باز و فعالیت فیزیکی مانند دوچرخه‌سواری و بازی‌های مورد علاقه
- کمک به کودک برای مطالعه کتاب، قصه‌خوانی برای کودک با صدای بلند، استفاده از کتاب‌های تعاملی
- تشویق کودک به ساختن داستان‌ها و قصه‌های خود
راه های علاقه مند کردن کودک به کتاب را از دست ندهید.
- بازدیدهای منظم از کنابخانه‌های مختلف و قرار دادن کودک در معرض داستان‌ها و کتاب‌های جدید
- انجام کارهای مورد علاقه کودک مانند رنگ‌آمیزی و نقاشی، درست کردن کاردستی، پختن یک کیک یا شام ساده، موسیقی و رقص
- ترتیب دادن قرارهای بازی با همسالان برای تمرین همکاری، کار گروهی و حل تعارض کودکان
- انجام بازی‌های مشترک خانوادگی مانند حل جدول، اسم و فامیل، بردگیم‌ها و ساخت یک چیز جدید در خانه
- کمک گرفتن از بازی‌ها و محتواهای آموزشی، اسباب‌بازی‌های آموزشی مانند پازل‌ها، کیت‌های آزمایشی علمی و برنامه‌های آموزشی در حد اعتدال
اگر نمی‌دانید چطور فرزند خود را تربیت کنید، حتما در دوره والدگری موثر دکتر ساداتی شرکت کنید.
تعادل در تماشای تلویزیون؛ نکات مهم برای والدین
والدین نقش بسیار مهمی در ایجاد عادت‌ها و رفتارهای خوب در کودک هستند. بنابراین در این بخش نکاتی را مرور می‌کنیم تا آن‌ها بتوانند به بهترین شکل تماشای تلویزیون را متعادل نگه دارند و آن را با کارهای متنوع جایگزین کنند.
- یک برنامه متعادل و روال منظم برای مطالعه، انجام تکالیف، کارهای روزمره و استراحت طراحی کنید و زمان مشخصی از بخش استراحت را به تماشای تلویزیون اختصاص دهید.
- مناطقی از خانه را به‌عنوان بخش بدون نمایشگر در نظر بگیرید. برای مثال تخت خواب و میز ناهارخوری.
- سعی کنید خودتان هم زمان مشخصی را به استفاده از صفحه نمایش تلویزیون و گوشی اختصاص دهید تا کودک از شما الگوبرداری کند.
- اگر کودک به تماشای تلویزیون عادت دارد، زمان تماشای آن را به‌تدریج کاهش دهید تا مقاومت نکند.
- به آن‌ها اجازه دهید تا فعالیت‌های مورد علاقه خود را از بین دو یا سه گزینه انتخاب کنند.
- از قوانین واضح کمک بگیرید و زمان مشخصی را برای تماشای تلویزیون در نظر بگیرید.
این مطلب هم برای شما مفید است: مزایا و معایب فضای مجازی برای کودکان
سخن پایانی
تلویزیون می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر مغز کودکان داشته باشد و بر رشد شناختی، عاطفی، اجتماعی و حتی جسمی آن‌ها اثر بگذارد. با اینکه استفاده از محتوای آموزشی در حد اعتدال می‌تواند مفید باشد، تماشای بیش‌ازحد تلویزیون می‌تواند به خطراتی مانند کاهش توجه، حساسیت‌زدایی عاطفی و مشکل در روابط اجتماعی منجر شود. با جایگزین کردن تلویزیون با فعالیت‌های متنوع فیزیکی و تعاملی می‌توانید به کودک کمک کنید که رشد سالم‌تری داشته باشد و از نظر سلامت روان در وضعیت مطلوبی باشد. کلینیک دکتر ساداتی در کنار شما است تا به شما کمک کند فرزندپروری بهتری داشته باشید.
دیدگاهتان را بنویسید