اختلال دزدی در کودکان

کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگسالان به اختلال‌های سلامت روان دچار می‌شوند که این اختلال‌ها می‌تواند به میزان چشمگیری روی عملکرد روزمره، روابط اجتماعی، کیفیت زندگی و سلامتی ذهنی تاثیر بگذارد. یکی از این مشکلات، اختلال کلپتومانیا است که علاوه بر بزرگسالان، می‌تواند در کودک و نوجوان هم مشاهده شود. این اختلال می‌تواند چالش‌های بسیاری را برای فرد و اعضای خانواده او ایجاد کند. به همین دلیل درک وضعیت، علائم و راه‌های بهبود این اختلال اهمیت بسیاری دارد. در این مطلب می‌خواهیم درباره کلپتومانیا یا اختلال جنون دزدی در کودکان و نوجوانان صحبت کنیم و راهکارهایی برای بهبود آن ارائه دهیم. پس تا پایان با ما همراه باشید.

اختلال دزدی در کودکان چیست؟

کلپتومانیا (Kleptomania) یا اختلال جنون دزدی در کودک و نوجوان یک اختلال سلامت روان است که وقتی فرد به آن مبتلا می‌شود به طور مداوم به سرقت وسایل فکر می‌کند. این فرد نمی‌تواند در برابر وسوسه سرقت مقاومت کند و معمولا وسایلی را می‌دزدد که واقعا به آن‌ها نیاز ندارد. معمولا اقلامی که کودک سرقت می‌کند ارزش بالایی ندارند و توانایی خرید آن‌ها برای اعضای خانواده وجود دارد. باید بگوییم که اختلال کلپتومانیا در کودکان و نوجوانان آنچنان شایع نیست، اما می‌تواند یک اختلال جدی و آسیب‌زا باشد و در صورتی که درمان نشود مشکلات بسیاری را برای فرد و اطرافیان او ایجاد کند. 

به گفته روانشناس کودک و نوجوان اختلال جنون دزدی در کودکان و نوجوانان از نوع اختلال‌های کنترل رفتارهای تکانشی است به این معنی که کودک در خودکنترلی ضعف دارد و نمی‌تواند در برابر وسوسه‌ها و امیال شدید مقاومت کند. کلپتومانیا نیز باعث می‌شود که کودک میل شدیدی به سرقت و دزدی از دیگران داشته باشد، حتی اگر به آن وسیله‌ها نیازمند نباشد. 

ویژگی های اختلال جنون دزدی در کودکان

حالا که با اختلال کلپتومانیا یا جنون دزدی آشنا شدید، بهتر است شاخصه‌های اصلی این اختلال را بشناسید تا در صورت مشاهده آن‌ها در فرزند خود بتوانید سریع‌تر برای بهبود آن اقدام کنید. در ادامه برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلپتومانیا در کودکان را مرور می‌کنیم:

• میل شدید به سرقت: احساس اجبار به سرقت چیزهایی که ضروری و مورد نیاز نیست.
• تنش و اضطراب: تجربه افزایش اضطراب در کودکان قبل از انجام سرقت
• آرامش یا لذت: احساس تسکین، رضایت یا لذت در هنگام دزدی
• احساس گناه: حس شدید پشیمانی و شرم پس از سرقت
• اقلامی که به سرقت می‌روند معمولا ارزش بالایی ندارند یا فرد به طور شخصی از آن‌ها استفاده نمی‌کند. 
• هر بار که دزدی اتفاق می‌افتد، ممکن است با استرس، نگرانی و پریشانی آغاز شود.

نشانه های اختلال کلپتومانیا در کودک و نوجوان

شناخت علائم اختلال جنون دزدی در کودکان به والدین و مربیان کمک می‌کند تا بتوانند فرد آسیب‌دیده را تشخیص داده و برای کمک به او در مسیر بهبود و درمان اقدام کنند.

• برخلاف دزدان معمولی، افراد مبتلا به اختلال جنون دزدی، برای منافع شخصی، گرسنگی، به دست آوردن پول، شورش یا انتقام دزدی نمی‌کنند. آن‌ها به این دلیل دست به دزدی می‌زنند که میل این کار برایشان بسیار شدید است و نمی‌توانند در برابر آن مقاومت کنند.
• دزدی‌ها معمولا به طور ناگهانی، بدون برنامه‌ریزی قبلی و بدون کمک شخص دیگر انجام می‌شود.
• اگر افراد مبتلا به اختلال جنون دزدی در کودکان و نوجوانان از مکان‌های عمومی مثل فروشگاه‌ها سرقت می‌کنند. برخی نیز مثلا در یک مهمانی از دوستان و آشنایان دزدی می‌کنند.
• در بسیاری از موارد اقلام سرقت‌شده ارزش زیادی برای فرد ندارد و او توانایی تهیه و خرید آن را دارد. همچنین در بیشتر اوقات این اقلام پنهان شده و هرگز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. برخی از افراد وسایل سرقت‌شده را به دیگران اهدا کرده یا آن‌ها را به محل قبلی بازمی‌گردانند.
• شدت میل شدید به دزدی در طول زمان ممکن است کمتر یا بیشتر شود.
• در موارد شدید این اختلال ممکن است روی رفتار کودک در مدرسه، روابط با دوستان و فعالیت‌های اجتماعی تاثیر بگذارد. 

دلایل کلپتومانیا یا اختلال جنون دزدی در کودک 

محققان و روانشناسان کودک و نوجوان معتقد هستند که علت دقیق ابتلا به جنون دزدی هنوز مشخص نیست، اما احتمالا مجمموعه‌ای از عوامل در ایجاد و شدت این اختلال دخیل هستند.

• سروتونین به تنظیم احساسات و حالت‌های فردی کمک می‌کند و کاهش آن در افراد مبتلا به رفتارهای تکانشی به چشم می‌خورد.
• دزدی ممکن است در مغز فرد دوپامین ترشح کند و احساس لذت کوتاه‌مدتی به همراه آورد. فرد برای تجربه این لذت دوباره و دوباره به این کار دست می‌زند تا مغز دوپامین بیشتری ترشح کند.
• هوس‌ها در سیستم اپیوئیدی مغز تنظیم می‌شوند و عدم تعادل در این سیستم می‌تواند باعث شود که مقاومت در برابر هوس‌ها و اصرارها بسیار دشوار شود.
• اصرارها و هوس‌ها می‌تواند بسیار برای فرد ناراحت‌کننده باشد، پاسخ به این اصرارها با دزدی باعث کاهش موقتی ناراحتی فرد می‌شود که این چرخه باعث ایجاد عادت دزدی در فرد می‌شود.

این مطلب را هم بخوانید: دلایل دروغ گفتن کودکان

درمان اختلال کلپتومانیا در کودکان و نوجوانان

درمان این اختلال معمولا با ترکیبی از رویکردهای درمانی مختلف انجام می‌شود که در ادامه مهم‌ترین روش‌های بهبود و درمان آن را معرفی می‌کنیم.

• روش درمان شناختی رفتاری (CBT): این روش به شناسایی و تغییر الگوها و رفتارها کمک می‌کند. تمرکز این رویکرد روی توسعه راهبردها و استراتژی‌های مقابله‌ای برای مدیریت تکانه‌ها است.
• خانواده درمانی: با کمک این روش اعضای خانواده ارتباطات خود را بهبود می‌دهند و به درک بهتری از نیازها و مشکلات یکدیگر دست پیدا می‌کنند.
• دارودرمانی: در صورت نیاز روانپزشک داروهایی برای مدیریت علائم و کاهش میل شدید به دزدی را تجویز می‌کنند.
• رفتار درمانی: این روش نیز سیستمی از پیامدها و پاداش است و به فرد کمک می‌کند تا رفتارهای مثبت خود را تقویت و تکرار کند.

راهکارهای مناسب والدین برای بهبود اختلال جنون دزدی در کودکان

• ارتباطات خود را با کودک تقویت کنید. نیازها و احساسات او را درک کنید و دغدغه‌های او را بشنوید. به مشکلات و چالش‌های او بدون قضاوت و سرزنش گوش دهید. 
• اطلاعات خود را درباره اختلال کلپتومانیا افزایش دهید و علت‌ها و اثرات آن را بیشتر بشناسید.
• محیط خانه را حمایتگر و بر پایه اعتماد کنید. یک روتین ثابت و قابل پیش‌بینی طراحی کنید تا کودک آرامش خاطر داشته باشد و رفتارهای تکانشی خود را کاهش دهد. از اقدامات تنبیهی مانند تحقیر و احساس شرم و گناه پرهیز کنید. در عین حال رفتارهای مثبت کودک را تحسین و تشویق کنید.
• به کودک مکانیسم‌های مقابله‌ای و راهکارهای مناسب و سالم را یاد دهید تا در زمان تنش و اضطراب بتواند در برابر رفتارهای تکانشی بهتر عمل کرده و خود را کنترل کند. 
• از یک روانشناس کودک خوب و حرفه‌ای کمک بگیرید تا در این مسیر کنار کودک شما باشد و بهبود او را تسریع کند.

سخن پایانی

اختلال‌هایی مانند کلپتومانیا یا جنون دزدی در کودکان و نوجوانان می‌‌تواند روی زندگی روزمره، آرامش روحی و روابط فرد تاثیر بگذارد. فرد ممکن است تنش‌ها و استرس شدیدی را تجربه کند و از طرفی کارهای پنهانی انجام دهد. این اختلال ممکن است احساس گناه، سرزنش و شرم را در کودک یا نوجوان افزایش دهد، اما از طرفی در برابر وسوسه دزدی توان مقاومت نداشته باشد. روانشناس کودک و نوجوان می‌تواند با کمک تکنیک‌های مناسب برای این کودکان، رفتارهای تکانشی و میل شدید به دزدی را در آن‌ها کاهش دهد و از طرفی راهکارهای مقابله با این وسوسه را به آن‌ها آموزش دهد. همچنین با تقویت رفتارهای مثبت، میل به دزدی و سرقت را در کودک کاهش دهد.

سوالات متداول