اختلال کندن پوست لب چیست؟
اختلال کندن پوست لب یکی از رفتارهای تکراری و غیرارادی است که معمولاً در واکنش به اضطراب، تنش یا احساسات ناخوشایند بروز میکند. در این حالت، فرد بدون آگاهی یا کنترل، پوست لب خود را میکَند و این کار میتواند تا حد زخم یا خونریزی ادامه پیدا کند. این رفتار هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده میشود و در صورت تکرار، ممکن است به شکل یک اختلال وسواسیگونه درآید.
فهرست مطالب
علائم اختلال کندن پوست لب
افرادی که به این مشکل دچار هستند معمولاً رفتارهایی مانند موارد زیر دارند:
- کندن یا گاز گرفتن پوست لب بهصورت مداوم
- احساس آرامش یا کاهش تنش لحظهای بعد از انجام عمل
- بروز زخم، سوزش یا درد در لب
- احساس شرم یا پنهانکاری بعد از انجام رفتار
در کودکان، این رفتار میتواند نشانهای از اضطراب پنهان، ترس یا نیاز به تخلیه انرژی و کاهش استرس در کودکان باشد. در بزرگسالان، بیشتر به عنوان نشانهای از اختلال اضطراب یا وسواس فکری-عملی شناخته میشود.
علل کندن پوست لب در کودکان
در سنین پایین، سیستم عصبی کودک هنوز بهطور کامل رشد نکرده و ممکن است رفتارهایی مانند جویدن ناخن یا کندن پوست لب نوعی راه برای کنترل هیجان یا اضطراب باشد. محیط پرتنش، سختگیری زیاد والدین یا نداشتن روش مناسب برای تخلیه احساسات میتواند در بروز این رفتار مؤثر باشد.
همچنین کمبود خواب، اضطراب ناشی از ترس کودک از پدر و مادر، یا دیدن رفتارهای مشابه از اطرافیان ممکن است موجب تقلید و تکرار این رفتار شود. در این شرایط، آگاهی از عوامل موثر در شکل گیری شخصیت کودک و نقش محیط آرام در خانه اهمیت زیادی دارد.
علل کندن پوست لب در بزرگسالان
در بزرگسالان، کندن پوست لب معمولاً با احساسات منفی و درونی مرتبط است. افراد در مواجهه با استرسهای روزمره یا فشارهای کاری ممکن است ناخودآگاه به کندن پوست لب روی بیاورند تا اضطراب خود را کاهش دهند. این رفتار گاهی ریشه در دوران کودکی دارد و اگر درمان نشده باشد، در بزرگسالی به شکل مزمن باقی میماند.
گاهی اوقات، وجود مشکلاتی مانند ناسازگاری فرزندان با والدین یا روابط خانوادگی پرتنش نیز میتواند یادآور آسیبهای گذشته باشد و در لحظههای استرسزا باعث تکرار رفتارهای خودآزاردهنده شود.
پیامدهای جسمی و روانی
ادامه این رفتار باعث ایجاد زخمهای مکرر، التهاب لب، عفونت و حتی تغییر رنگ دائمی پوست لب میشود. در بعد روانی، افراد احساس شرم و کاهش اعتماد به نفس پیدا میکنند. در کودکان، این شرم میتواند منجر به انزوا و گوشهگیری اجتماعی یا بروز اختلال نافرمانی مقابلهای در کودکان شود، چون احساس میکنند کنترل خود را از دست دادهاند.
همچنین در صورتی که محیط خانواده پر از تنش باشد، تاثیر تنش در خانه روی کودکان باعث تداوم رفتارهای اضطرابی مانند کندن پوست لب میشود.
رابطه بین اضطراب، وسواس و کندن پوست لب
کندن پوست لب از خانوادهی اختلالهای وسواسی-اجباری (OCD) محسوب میشود. در این اختلال، فرد احساس اجبار در انجام یک عمل دارد و با انجام آن، تنشش موقتاً کاهش پیدا میکند. این چرخه باعث تقویت رفتار میشود.
در این حالت، آموزشهایی مانند بازیهای تقویت هوش هیجانی یا یادگیری مهارت خودآگاهی در کودکان میتواند کمک کند فرد احساسات خود را بهتر شناسایی کند و واکنش مناسبتری نشان دهد.
راههای درمان کندن پوست لب
درمان این اختلال بستگی به شدت و علت آن دارد. اگر رفتار خفیف باشد، میتوان با تغییر عادتها و مدیریت اضطراب آن را کنترل کرد. اما در موارد شدید، نیاز به درمان شناختی-رفتاری (CBT) وجود دارد.
۱. جایگزینی رفتار
به جای کندن پوست، کودک میتواند از وسایل کوچک برای مشغول کردن دست استفاده کند. بازی با توپ ضد استرس، نقاشی یا استفاده از اسباب بازی های مناسب سنین مختلف به تخلیه انرژی کمک میکند.
۲. ایجاد محیط آرام
لبها در زمان اضطراب بیشتر آسیب میبینند. بنابراین محیط آرام و محبتآمیز خانه اهمیت زیادی دارد. اهمیت نقش خانواده در شکل گیری هویت کودک دقیقاً در همینجا دیده میشود، چون احساس امنیت عاطفی باعث کاهش رفتارهای خودآزارانه میشود.
۳. اصلاح عادات روزانه
کمبود خواب و تغذیهی نامناسب اضطراب را تشدید میکند. والدین باید مدیریت خواب در کودکان را جدی بگیرند و از خوراکیهای تحریککننده مانند شکلات و نوشیدنیهای کافئیندار قبل از خواب پرهیز کنند.
۴. تقویت مهارتهای هیجانی
درمانگران پیشنهاد میکنند با آموزش چگونه با کودکان صحبت کنیم تا گوش دهند و استفاده از جملات آرامشبخش، زمینهی بیان احساسات بدون شرم را در کودک فراهم کنیم.
چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کرد
اگر زخمهای روی لب دائماً عود میکنند، رفتار به شکل وسواسگونه ادامه دارد یا کودک در موقعیتهای استرسزا دوباره پوست لبش را میکَند، باید از متخصص کمک گرفت. نشانه های زمان مراجعه به روانشناس کودک دقیقاً چنین موقعیتهایی را توصیف میکند که در آن، مداخلهی حرفهای ضروری است.
نقش خانواده در بهبود رفتار
خانواده باید رفتار آرام و بدون تنبیه داشته باشد. استفاده از پاداش و تنبیه در کودکان بهصورت درست و اصولی، میتواند در شکلدهی رفتار نقش مؤثر داشته باشد. تشویق به مراقبت از لب، استفاده از بالمهای نرمکننده و تعریف از کنترل خود، به کودک حس موفقیت میدهد.
در بزرگسالان نیز، توجه به راه های کاهش استرس و انجام فعالیتهای آرامشبخش مانند یوگا یا پیادهروی منظم باعث میشود فرد کنترل بیشتری بر رفتار خود داشته باشد.
جمعبندی
اختلال کندن پوست لب رفتاری است که نباید نادیده گرفته شود. اگرچه در ظاهر ساده به نظر میرسد، اما میتواند نشانهی عمیقتری از اضطراب یا آسیبهای روانی باشد. توجه به عوامل محیطی، تقویت سیستم عصبی کودک از طریق بازی و ارتباط امن، و همکاری خانواده با متخصصان روانشناسی میتواند روند درمان را تسریع کند.
دیدگاهتان را بنویسید