دلایل و درمان بی خوابی کودکان

شاید به این نکته توجه نکرده باشیم که خواب یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین فاکتورهای سلامتی است که می‌تواند تاثیر چشمگیری روی ابعاد دیگر زندگی انسان داشته باشد. بی خوابی یکی از اختلالاتی است که ممکن است کودکان و بزرگسالان را درگیر کند. بی‌خوابی در کودکان با مشکلات بسیاری خود را نشان می‌دهد و عملکرد روزمره کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل والدین بهتر است علت بی خوابی کودکان را درک کنند تا بتوانند درمان مناسب را برای بهبود بی‌خوابی پیدا کنند. اختلالات خواب در کودکان به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد و گاهی پیچیدگی‌هایی دارد. در این مطلب می‌خواهیم درباره علت ها و درمان بی خوابی کودکان صحبت کنیم و راه‌هایی را برای بهبود این مشکل ارائه دهیم. برای آشنایی بیشتر با این راهکارها با ما همراه باشید. 

بی خوابی در کودکان به چه معنی است؟

در قدم اول بهتر است درباره بی خوابی کودکان اطلاعات بیشتری پیدا کنید. به گفته فوق تخصص روانشناس کودک در تهران بی خوابی در کودکان به مشکلات در خوابیدن، خواب ماندن یا زود بیدار شدن اشاره دارد. این مشکلات منجر به خواب ناکافی و بی‌کیفیت می‌شود و در نتیجه می‌تواند روی خلق و خوی کودک، رفتارها و توانایی کودک برای انجام کارهای روزمره تاثیر بگذارد. مهم‌ترین علائم بی خوابی در کودک عبارت‌اند از:

• مشکل در به خواب رفتن
• بیداری‌های مکرر در طول شب
• صبح خیلی زود بیدار شدن
• احساس خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز

انواع بی خوابی در کودکان

به طور دقیق‌تر، بی‌خوابی یکی از انواع اختلال خواب به شمار می‌رود که در آن کودک نمی‌تواند خواب باکیفیت و کافی را تجربه کند. این مشکل به شکل‌های مختلفی ممکن است مشاهده شود:

• بی خوابی رفتاری: در این نوع بی‌خوابی کودک در برابر خوابیدن مقاومت می‌کند که این رفتار باعث بیدار ماندن در شب می‌شود. 
• بی خوابی شرطی: برخی از کودکان نسبت به زمان خواب خود دچار اضطراب می‌شوند که این اتفاق مانع خوابیدن آن‌ها می‌شود.
• بی خوابی موقت: این نوع بی خوابی کودک ممکن است به دلیل مسافرت، جابه‌جایی و تغییرات محیط زندگی اتفاق بیفتد.

توصیه می‌کنیم درباره انواع اختلال خواب در کودکان بیشتر بدانید.

دلایل بی خوابی در کودکان چیست؟

بی خوابی کودکان گاهی موضوع پیچیده‌ای است که عوامل متعددی می‌توانند در آن دخیل باشند. درک این عوامل و پیدا کردن دلایل بی خوابی بچه ها باعث می‌شود که استراتژی‌ها و راهکارهای لازم برای درمان آن‌ها را با کمک بهترین روانشناس کودک در تهران پیدا کنیم. 

اضطراب و استرس

یکی از مهم ترین دلایل بی خوابی کودکان وجود اضطراب و استرس است که می‌تواند از عوامل مختلفی سرچشمه بگیرد. فشارهای تحصیلی، چالش با گروه همسالان و دوستان، استرس‌های مدرسه، مسائل خانوادگی و رویدادهای استرس‌زا مانند جدایی والدین، مهاجرت یا از دست دادن عزیزان همگی می‌توانند کیفیت خواب کودک را به طور چشمگیری کاهش دهند. 

افسردگی کودکان

افسردگی شیوع کمتری در کودکان کوچک‌تر دارد، اما برای بسیاری از کودکان در دوره میانی می‌تواند تاثیراتی را روی عملکرد روزمره بگذارد و منجر به بی خوابی شود. بسیاری از کودکانی که افسردگی را تجربه می‌کنند در به خواب رفتن یا ماندن در خواب دچار مشکل هستند. 

عادت‌های روزمره نامناسب

بسیاری از خانواده‌ها متاسفانه به این موضوع مهم توجه نمی‌کنند. کودک نباید درگیر عادت‌های بد و نامناسب خواب شود، زیرا روی سلامتی او اثرات منفی می‌گذارد. بنابراین مصرف کافئین زیاد، چرت زدن زیاد در طول روز و زمان خواب نامنظم می‌تواند بی خوابی کودکان را تشدید کند. همچنین عدم وجود یک روتین منظم برای خواب می‌تواند ساعت بدن کودک را گیج کند و از ایجاد الگوی خواب منظم جلوگیری کند. 

استفاده از لوازم دیجیتال

وسایل الکترونیکی حالا دیگر در همه خانه‌ها پیدا می‌شوند که در صورت عدم مدیریت والدین می‌توانند به یک چالش برای سلامتی کودکان تبدیل شوند. نور نمایشگر گوشی، تبلت، لپ‌تاپ یا تلویزیونمی‌تواند چرخه منظم و درست خواب و بیداری کودکان را مختل کند.

عوامل محیطی

یکی از مهم ترین دلایل بی خوابی کودکان وجود عوامل مزاحم محیطی است که می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش کیفیت خواب کودک داشته باشد. وجود صدا و نور، دمای نامناسب اتاق خواب کودک و فضای خواب غیر راحت همگی باعث می‌شوند که کودک نتواند خواب باکیفیتی را تجربه کند. 

مشکلات پزشکی

برخی از کودکان اختلالات روانی یا بیماری‌هایی دارند که می‌تواند کیفیت خواب آن‌ها را کاهش داده یا آن‌ها را به بی خوابی مبتلا کند. که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آسم و آلرژی 
• اختلال ADHD
• آپنه خواب و قطع تنفس هنگام خواب

عوامل رشدی کودک

برخی از کودکان جهش رشدی را تجربه می‌کنند و در دوره‌های سریع رشدی خود تغییراتی در الگوی خواب پیدا می‌کنند. این تغییرات می‌تواند در برخی از موارد باعث ایجاد بی خوابی کودکان شود. 

راه های بهبود و درمان بی خوابی کودکان

باید بگوییم که درمان بی خوابی کودکان دارای ابعاد مختلفی است که با توجه به شدت مشکل و نیاز کودک باید روش‌ها و رویکردهای مناسب پیاده‌سازی شوند. هدف درمان بی خوابی در کودکان این است که الگوهای خواب سالم را ایجاد کنیم و مطمئن شویم که خواب کودک کیفیت و کمیّت مناسبی دارد. 

ایجاد روتین خواب منظم برای درمان بی خوابی کودکان

این کار ممکن است ساده به نظر برسد، اما تاثیرات شگفت‌انگیزی روی کیفیت خواب و بهبود بی خوابی کودک دارد. یک زمان خواب و بیداری منظم و ثابت را در نظر بگیرید تا به تنظیم ساعت بدن کودک کمک کنید. قبل از خواب  کارهای آرامش‌بخش انجام دهید. از خواندن یک کتاب یا دوش‌ آب گرم تا مسواک و کمی وقت‌گذرانی با والدین، باعث کاهش استرس و ایجاد آرامش بیشتر برای کودک می‌شود. انجام منظم این روتین به‌مرور به بدن کودک می‌آموزد که زمان استراحت فرا رسیده است. 

محدود کردن استفاده از لوازم دیجیتال

بهتر است حداقل دو ساعت قبل از خواب استفاده از نمایشگر و لوازم دیجیتال را برای کودک محدود کنید. بهتر است کودک قبل از خواب در معرض نور آبی نمایشگر گوشی و تلویزیون قرار نگیرد. این کار مانع تولید ملاتونین نمی‌شود و به همین دلیل خواب را مختل نمی‌کند.

استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی 

روش‌های آرامش اعصاب می‌تواند قبل از خواب کودک را آرام‌تر کند. این تکنیک‌ها به‌خصوص برای کودکانی که درگیر اضطراب هستند بسیار کاربردی است. تکنیک‌های تنفسی، مدیتیشن، آرام‌سازی عضلات یا تجسم ذهنی فضای مورد علاقه، همگی می‌توانند در افزایش آرامش ذهن و بدن کودک تاثیر زیادی داشته باشند. 

بهبود کیفیت محیط خواب برای درمان بی خوابی کودکان

مطمئن شوید که محیط مناسبی را برای خواب کودک تدارک دیده‌اید. بهتر است تشک و تخت کودک راحت و استاندارد باشد تا بدن کودک را خسته نکند. همچنین اتاق را با کمک پرده‌های ضخیم تاریک نگه دارید. بهتر است فضای خواب کودک کاملا ساکت باشد و دمای مناسبی داشته باشد. همچنین می‌توانید در صورت علاقه کودک از صداهای طبیعی آرام‌بخش استفاده کنید. 

بهبود سبک زندگی

یکی از مهم‌ترین مواردی که هم برای درمان بی خوابی در کودکان به کار می‌آید و هم بسیاری از جنبه‌های زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اصلاح سبک زندگی است. بهتر است رژیم غذایی سالم و متعادلی را برای کودک تنظیم کنید. از خوردن وعده‌های سنگین، مصرف زیاد کافئین و شکر خودداری کنید تا کودک بتواند بدن سالمی داشته باشد. همچنین بهتر است از همان سنین کودکی، بچه‌ها را به داشتن فعالیت‌های بدنی منظم و ورزش تشویق کنید. این کار باعث سلامت جسم و روان می‌شود. از طرفی تخلیه انرژی در طول روز باعث می‌شود که کودک خواب باکیفیت‌تری را تجربه کند. 

این مطلب را هم بخوانید: دلایل ترس کودک از تنها خوابیدن

درمان های تخصصی بی خوابی کودک

در کنار مواردی که برای والدین گفته شد، درمان‌های تخصصی نیز نقش مهمی را در بهبود سلامت و افزایش کیفیت خواب کودک ایفا می‌کنند. بنابراین والدین باید با مشورت متخصص و روانشناس کودک در صورت نیاز از این درمان‌های تخصصی نیز استفاده کنند.

• درمان شناختی-رفتاری: این درمان روشی بسیار موثر و کارآمد است که به کودک کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری منفی خود را بشناسد و به‌مرور آن‌ها را تغییر دهد. این روش درمان بی خوابی کودکان به بچه‌ها کمک می‌کند تا عادت‌ها و رفتارهای سالم‌تری برای خواب پیدا کنند. این روش همچنین برای کودکان دچار اضطراب و استرس بسیار موثر است.
• دارو درمانی: برخی از کودکان در کنار راهکارهای مشاوره و آموزش‌های والدین، نیاز به مصرف دارو دارند. مکمل‌هایی مانند ملاتونین می‌توانند به تنظیم چرخه خواب کمک کنند. همچنین اگر کودک دچار بیماری‌ها و اختلالات خواب باشد، مداخله تخصصی پزشکی نیاز است تا کودکان درمان مناسب را برای کاهش این مشکلات دریافت کنند. 

سخن پایانی

درمان بی خوابی کودکان یک رویکرد جامع و چندوجهی است که باید در کنار درمان‌های تخصصی، مواردی مانند بهبود سبک زندگی، بهبود فضای خواب و مدیریت روتین خواب کودک نیز در نظر گرفته شوند. با ترکیب این راهکارها می‌توانید انتظار داشته باشید که کیفیت خواب کودک به میزان زیادی بهبود پیدا کند. برای ایجاد الگوهای سالم تلاش مستمر داشته باشید و صبور باشید. در کنار آن می‌توانید از روانشناس کودک هم کمک بگیرید تا بتوانید درمان‌های تخصصی را نیز مطابق با نیاز کودک دریافت کنید.

سوالات متداول