حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان
در خصوص ضرورت ایجاد حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان به گفته دکتر مهسا ساداتی عزت‌نفس در کودک بسیار مهم است و یکی از مسئولیت‌های والدین برای ایجاد عزت‌نفس در کودکان این است که آن‌ها را برای حضور در جامعه آماده کنند.
کودکی که باعزت نفس پایینی بزرگ شود در بزرگسالی برای برقراری ارتباطات اجتماعی و در بیان نیازها و خواسته‌هایش دچار مشکل خواهد شد. این کودک در آینده احساس ارزشمندی پایینی خواهد داشت. چنین کودکی منزوی شده و درنهایت عدم عزت‌نفس در او منجر به عدم انگیزه در بزرگسالی و حتی مشکلاتی مثل مشکلات اضطرابی و افسردگی خواهد شد.
تعریف عزت‌نفس
در تعریف عزت‌نفس میتوان گفت؛ عزت‌نفس به مفهوم خود ارزشمندی است، یعنی اینکه هر فردی چقدر برای خود ارزش قائل است و چقدر خودش را دوست دارد؟ عزت‌نفس می‌تواند به کودک کمک کند یعنی هم توانمندی‌های او را در دوران زندگی ارتقا دهد هم برای بزرگسالی و حضور در جامعه و انجام بهتر کارهایش آماده اش نماید. هر چقدر افراد احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند احساس عزت‌نفس بالاتری هم دارند.
افراد با عزت نفس بالا تلاش بیشتری برای انجام کارهای خود دارند، انگیزه خیلی بالاتری دارند و به این راحتی شکست نمی‌خورند. اگر در کارهایشان شکست هم بخورند به علت اینکه خودپنداری بسیار قوی دارند دوباره تلاش می‌کنند. به همین علت عزت‌نفس بالا باعث می‌شود که عملکرد بهتری در تحصیلات خود، و ارتباط با والدین و دوستانشان داشته باشند.
مفهوم عزت‌نفس
حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان درواقع باورهای کودک درباره خودش است. والدین باید در ارتقای عزت‌نفس در کودکشان همیشه تلاش کنند. والدین می بایست نقاط قوت بچه‌ها را پررنگ‌تر و مهارت‌های بچه‌ها را تقویت کنند. بالا رفتن این مهارت‌ها و نقاط قوت می‌تواند باعث افزایش عزت‌نفس در بچه‌ها شود.
یکی از مهارت‌هایی که والدین می‌توانند هدایت‌کننده خوبی در این زمینه باشند مهارت‌های اجتماعی است. در حال حاضر اعتقاد روانشناسان بر این است که والدین می‌توانند الگوی خوبی در دوست‌یابی برای فرزندانشان باشند. حتی والدین می توانند در دوست‌یابی به فرزندانشان کمک کنند.
هرچقدر بچه‌ها دوستان بیشتری داشته باشند که برای کارهای مثبتی که انجام می‌دهند؛ تشویقشان کنند، احساس عزت‌نفس بالاتری را تجربه خواهند کرد. همچنین مهربانی کردن والدین نسبت به بچه‌ها باعث می‌شود کودکان هم مهربانی را یاد بگیرند. بدین ترتیب والدین می‌توانند الگوی مثبت برای بچه‌ها باشند.
خصوصیات کودکان با عزت نفس بالا
در مورد خصوصیات بچه‌ها با عزت نفس پایین باید گفت: کودکانی که عزت‌نفس پایینی دارند نمی‌توانند وارد فعالیت‌های اجتماعی شوند. به عبارت دیگر این کودکان مهارت‌های اجتماعی و احساس ارزشمندی پایین‌تری دارند. خودارزیابی که این کودکان نسبت به خود دارند پایین‌تر از آن چیزی است که باید باشد.
مثلاً کودکی که توانایی نواختن موسیقی را دارد اما وقتی از او خواسته می‌شود بنوازد؛ می‌گوید من نمی‌توانم انجام بدهم، یا توانایی کشیدن نقاشی را دارد اما می‌گوید من بلد نیستم. والدین وقتی این واژه‌ها را از کودک خود می‌شنوند باید به عزت‌نفس پایین کودک پی ببرند و رفتارهای کودک را مورد بررسی قرار دهند.
تاثیر همدلی والدین در افزایش عزت‌نفس کودکان
افزایش مهارت‌ها و بالا بردن حس همدلی و تعیین اهدافی متناسب با توانمندی کودک توسط والدین سبب ایجاد حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان خواهد شد. شما باید انتظارات معقول و در سطح توانایی کودکشان داشته باشید و نباید با انتظارات بیش‌ازحد و نابجا و نامعقول موجب سرخوردگی و عزت‌نفس پایین کودک شوید.
به عنوان مثال وقتی از کودک توقع داریم رتبه برتر درسی داشته باشد درحالی که بهره هوشی بالایی ندارد، عزت نفس وی را سرکوب کرده ایم. ممکن است همین کودک در مهارت‌های عملی خیلی قوی‌تر باشد و ما این نکته را در نظر نگرفته ایم. به همین علت کودک نمی‌تواند به انتظارات ما دست پیدا کند و انگیزه‌اش را از دست می‌دهد و باورش در مورد خودش ضعیف می‌شود.
نقش تشویق در ایجاد عزت‌نفس کودک
اگر تشویق کودک درست و به شیوه مثبت انجام شود، موجب بالا رفتن حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان می‌شود. به همین ترتیب انتقاد کردن هم اگر زیاد انجام شود باعث کاهش عزت‌نفس در فرد می‌شود. وقتی کودک را به خاطر کار مثبتی که انجام داده تشویق می‌کنیم، در این فرد احساس ارزشمندی بالا می‌رود و احساس می‌کند بهتر و بهتر می‌تواند رفتار خودش را ارتقا دهد.
روانشناسان کودک با این مسئله موافق هستند که کودک وظیفه دارد کارهای مربوط به خودش از جمله تمیز کردن اتاقش را انجام دهد. ولی حتی اوایل کار وقتی کودک می‌خواهد به آن کار عادت کند؛ کودک نیاز به تشویق دارد. میتوان از تشویق‌های مادی و درنهایت تشویق‌ها و تحسین‌های کلامی استفاده کرد. کودک با شنیدن و دیدن تشویق از سوی پدر و مادر احساس خیلی بهتری دارد و مفید بودن را در خود می‌بیند. اگر احساس کردید که کودک کاری را که انجام می‌دهد وظیفه‌اش هست مثلاً اتاق خود را مرتب می‌کند، حتماً تشویقش کنید.
نقش انتقاد در زمینه عزت‌نفس کودک
جهت ایجاد حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان شیوه انتقاد بسیار مهم است. در مورد شیوه انتقاد از کودک باید گفت؛ انتقاد به‌جای خودش درست است و بالاخره ممکن است از همه افراد در خانه انتقاد شود. انتقاد کردن بیش‌ازحد باعث می‌شود، همدلی کودک نسبت به والدین از بین برود. در تربیت کودک سن کودک را در نظر بگیریم. از یک کودک ۳ ساله به خاطر ریختن آب انتقاد نکنید و او را سرزنش نکنید چون ویژگی سنی‌اش هست. ولی چنانچه کودک در سنی است که نباید کاری را انجام دهد می‌توانید به شکل دوستانه به وی گوشزد کنید. بهتر است انتقاد کردن، شکل پرخاشگری نداشته باشد.
نقش تخصیص وقت و حق انتخاب در عزت‌نفس کودک
جهت ایجاد حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان و افزایش همدلی بین کودک و والد، حتماً با کودک خود دوست باشید تا حس همدلی بین شما ایجاد شود. برای کودک خود وقت بگذارید. نکته اصلی این است که نباید بچه‌ها به خاطر رفتارهایشان قضاوت شوند. باید از جملات مثبت استفاده کنید و نباید کودک را سرزنش کنید. در صحبت با کودکی که شکست کوچکی دارد مثلاً نمره پایینی گرفته با او همدلی کنید. به او بگویید درکت می‌کنم، بیا باهم این مسئله را حل کنیم و برای بهتر شدن بیشتر تلاش کنیم.
والدین می‌باید به کودک حق انتخاب بدهند. هرچقدر والدین بیشتر این حق را به کودک دهند، عزت‌نفس او بالاتر می‌رود. به عنوان مثال زمانی که کودک می‌خواهد لباس خود را خودش انتخاب کند یا در رستوران غذای موردعلاقه‌اش را خودش انتخاب کند به او این اجازه را بدهند و به او توجه کنند، تا کودک احساس مفید بودن و ارزشمندی کند که با این کار حس خود ارزشمندی و عزت‌نفس در کودکان بالا می‌رود.
والدین عزیز اگر با توجه به مقاله ای که مطالعه کردید احساس کردید که فرزند شما از عزت نفس پایینی برخوردار است، با یک روانشناس کودک خوب صحبت کنید و این توانمندی را در فرزندتان افزایش دهید.
دیدگاهتان را بنویسید